Tegenwoordig lijkt iedereen wel allergisch aan iets, en het ergste is dat dit niet zomaar een gedachte is, want het aandeel mensen te kampen krijgt met één of meerdere voedselallergieën stijgt wel degelijk. Een artikelreeks met een kijk op de praktische kant van verschillende voedselallergieën en hoe de voedingsindustrie daarmee kan omgaan.
De stijgende allergenenproblematiek
Wat de oorzaak is, weet niemand. Is het de vervuiling? Is het een te eenzijdig voedingspatroon of juist de globalisatie en introductie van vreemde voedingsproducten? Is door overdreven hygiëne en de uitroeiing van gevaarlijke infectieziekten ons immuunsysteem verveeld geraakt en/of niet meer goed afgesteld? Is het een gebrek aan genetische selectie, doordat we momenteel allergieën prima kunnen beheersen? Waarschijnlijk is het een combinatie van meerdere factoren, maar het is een feit: het aantal mensen met een (voedsel)allergie of intolerantie neemt spectaculair toe, evenals het aantal componenten waar men allergisch voor is. Volgens een studie van het Amerikaanse Centre for Disease Control (CDC) is het aantal allergieën bij kinderen met de helft gestegen tussen 1997 en 2011. Momenteel zou in Amerika zo’n 1 op 13 kinderen last hebben van tenminste één voedselallergie. In Europa zou het aantal ziekenhuisopnames ten gevolge van een heftige allergische reactie verzevenvoudigd zijn in de laatste 10 jaar. Ook blijkt dat, waar kinderen vroeger allergisch bleken aan één, of soms twee zaken, het nu de normaalste zaak is dat kinderen, twee, drie of meer verschillende allergieën tegelijkertijd hebben.
Allergieën en intoleranties: eenvoudig is het niet
Voedselovergevoeligheid is een overkoepelende term die gebruikt wordt om allerhande abnormale reacties van het lichaam tegenover specifieke stoffen in de voeding te beschrijven.
Een voedselallergie is een acute reactie van het immuunsysteem op een normalerwijze onschuldig eiwit in het voedsel. Echte voedselallergieën zijn bijna altijd type 1 allergieën, wat wil zeggen dat bepaalde antistoffen (immunoglobulineE of IgE) binden op het allergene eiwit en een reactie in gang zetten waarin allerhande stoffen worden aangemaakt die leiden tot klachten. De ernst van deze respons kan variëren van lichte jeuk en eczeem tot anafylactische shock en de dood, en treden gewoonlijk op binnen het uur na de inname van het allergeen. Een echte allergie is daarom ook vaak gemakkelijk te ontdekken en kan eenvoudig getest worden. Gekende allergenen zijn pinda, soja, noten, zeevruchten, melk(eiwit) en tarwe.
Alle niet-allergische (niet IgE-gemedieerde) reacties op voedselcomponenten worden onder de noemer ‘voedselintoleranties’ geschaard. Er zijn echter verschillende soorten en oorzaken voor voedselintolerantie:
- Een pseudo-allergie is een vorm van voedselintolerantie waarbij de klachten zeer gelijkend zijn op die van een allergie, maar de uitlokkende stoffen zijn geen eiwitten en er is dus geen sprake van een antilichaam-gemedieerde reactie. De reacties kunnen tot drie dagen na inname van de maaltijd optreden, waardoor het erg moeilijk kan zijn om de juiste trigger te identificeren. Een pseudo-allergie kan ook niet aangetoond worden in het bloed of met andere (huid-)testen. Gekende voorbeelden zijn sulfieten, azo-kleurstoffen, benzoaten en bepaalde geneesmiddelen.
- Een enzymdefect kan ertoe leiden dat bepaalde voedingsstoffen slecht verteerd worden en aanleiding geven tot malabsorptie, krampen en buikklachten. De klachten zijn vaag en treden niet onmiddellijk op, en zijn ook dosis-afhankelijk (kleine hoeveelheden geven gewoonlijk weinig of geen problemen). Het meest bekende voorbeeld is lactose-intolerantie, maar ook fructose wordt steeds vaker herkend als oorzaak voor buikklachten.
De gluten-gemedieerde auto-immuunziekte coeliakie of glutenintolerantie is een buitenbeentje, en eigenlijk ook geen echte voedselintolerantie, maar wordt er gemakkelijkheidshalve wel gewoonlijk ondergebracht. Bij deze ziekte wordt door de aanwezigheid van gluten een auto-immuunreactie getriggerd, waarbij het lichaam antistoffen aanmaakt tegen de eigen weefsels (onder andere het darmweefsel), wat aanleiding kan geven tot een hele resem klachten, veelal maag- en darmklachten maar evengoed huidaandoeningen, neurologische problemen, vruchtbaarheidsproblemen en nutriënttekorten door malabsorptie.
Impact voor voedingsbedrijven
Dat heeft zo zijn impact voor de voedingsindustrie. De wetgeving is de laatste jaren erg verstrengd, wat niet altijd even evident is geweest voor de voedingsindustrie, maar waar allergielijders wel bijzonder dankbaar voor zijn. Waar een voedselallergie vroeger betekende dat uit gaan eten een ‘no-go’ was en een serieuze domper op het sociaal en soms zelfs professioneel leven, zijn de meeste allergieën tegenwoordig wel goed te beheersen en hebben patiënten met een ‘echte’ allergieën wel steeds hun levensreddende adrenaline(epinephrine)spuit (ook wel gekend als ‘epi-pen’) op zak, voor het geval dat. Voor de intolerantie-lijders komen hier en daar wel wat oplossingen en preventiemaatregelen op de markt (zoals lactose-afbraakkits of glutentestkits) maar voor de meesten is het toch nog vooral opletten geblazen, en af en toe eens door de zure appel heen bijten, ondersteund door middeltjes tegen hoofd- of buikpijn, maagzuurremmers en zalfjes tegen de huiduitslag…
Maar voor voedingsbedrijven betekent deze opgang van allergieën heel wat meer dan wat krabben in het haar om de implementatie van de nieuwe allergenenwetgeving tot een goed einde te brengen. Doordat zo veel meer mensen allergisch worden aan bepaalde producten, betekent dat een verlies in de afzetmarkt wanneer jouw producten bepaalde allergenen bevatten. En omgekeerd, een vergroting van de afzetmarkt als ze het níet bevatten.
En ja, allergeenvrije voeding (‘free from foods’, zie ook dit artikel) is een stijgende markt, hoewel nog steeds een nichemarkt, maar waar nog heel wat nieuwe mogelijkheden liggen te wachten. Anderzijds moeten we niet per sé van het ene uiterste naar het andere uiterste willen gaan. Soms zijn kleine wijzigingen in productformulatie, of zelfs gewoon communicatie al voldoende om deze markt aan te spreken, zonder daar specifiek op te richten. Er zit dus nog heel wat onbenut potentieel in het wegwerken van zoveel mogelijk allergenen, zonder in de dieetvoedingsrayon in de supermarkt te (willen) belanden.
Misverstanden over allergieën en intoleranties
Buiten de tamelijk gebruikelijke verwarringen tussen echte allergieën en intoleranties, zijn er nog een aantal veel voorkomende misverstanden over allergieën en intoleranties:
- Kleine kinderen moeten uit de buurt worden gehouden van allergenen
Er wordt nog steeds aangeraden om in het eerste jaar kinderen niet in contact te laten komen met bepaalde voedingsmiddelen. Wetenschappelijk gezien, is veel meer het tegendeel waar: Door vroegtijdig contact, wordt de tolerantie vergroot en vermindert het risico op allergie. - Symptomen van een allergische reactie op voedsel verschijnen altijd onmiddellijk na het eten ervan
Meestal wel, maar de symptomen kunnen evengoed pas uren na de inname opduiken. - Als je nergens allergisch voor bent, heb je geluk
Uiteraard, maar dat wil niet zeggen dat je ’t nooit zal krijgen. Vaak ben je wel geboren met een zekere vatbaarheid voor allergieën en/of auto-immuunziektes, maar deze kunnen gedurende je hele levensloop getriggerd en/of langzaamaan opgebouwd worden. En soms kunnen ze ook vanzelf weer verdwijnen. Hoe allergieën en auto-immuunziekten getriggerd worden is niet helemaal duidelijk, maar veel geviseerde ‘schuldigen’ zijn virale of bacteriële infecties (met ontwikkeling van een allergie als ‘collateral damage’), overmatige blootstelling aan stress, hormonale veranderingen, … - Voedselallergieën en -intoleranties kunnen genezen worden
Neen. Voor bepaalde allergieën, zoals bijengif, bestaan inderdaad wel mogelijkheden om te desensitizeren door gedurende een tijd kleine dosissen toe te dienen, maar dat wil niet zeggen dat het idee naar willekeur over te zetten is naar een voedselallergie. Hiermee experimenteren kan heel gevaarlijk zijn, en kan de allergische reactie evengoed verergeren. Er zit niets anders op dan het oorzakelijke product te mijden. - Allergieën worden elke keer erger
Soms, soms ook niet. Het is niet echt te voorspellen hoe een allergie evolueert.
Bronnen
- www.allergiediëtisten.com
- Allergy, pseudo-allergy and non-allergy. Waller DG, Br J Clin Pharmacol. 2011; 71(5): 637–638.
- Food allergies on the rise? Determining the prevalence of food allergies, and how quickly it is increasing, is the first step in tackling the problem. Hadley C, EMBO Rep. 2006 Nov; 7(11): 1080–1083.
- Food Allergy Research and Education (FARE), Facts and statistics.
