Moslimconsumenten, die veelal ook een (deels) andere afkomst hebben, hebben voedingsgewoonten die voor een groot stuk door hun afkomst en religie bepaald worden, wat veel verder gaat dan Halal producten. Het is nochtans een grote groep, dus het zou zowel voor hen als voor de bedrijven jammer zijn om ze te negeren.
Vlaanderen is van alle markten thuis – we hebben dan ook veel verschillende markten in huis. Ongeveer één op de vijf Vlamingen heeft een buitenlandse afkomst, en hoewel ook veel van hen uit de buurlanden komt, komt ongeveer een kwart uit typische moslimlanden zoals de Maghrebijnse landen (15%) of Turkije (11%). Dat maakt dat naar schatting 6% van de Vlaamse bevolking een moslimachtergrond heeft, of, zo’n 400.000 mensen (cijfers 2015). Geen klein groepje dus!
Meer dan halal
De islamitische voedselvoorschriften die aangeven welke producten zijn toegestaan (halal) en welke niet (haram), spelen uiteraard wel een belangrijke rol voor de moslimconsument. Maar zij hebben ook bepaalde voedingsgewoonten die vooral afkomstig zijn uit hun land van herkomst, of die door andere aspecten van de Islam worden bepaald, zoals religieuze feesten. Als je bekijkt hoe religieuze feesten als Kerstmis het gedrag van de (in meerdere of mindere mate) christelijke Vlamingen tijdelijk in grote mate kan beïnvloeden – denk maar aan alle eet- en andere tradities die daarmee samenhangen, dan is het maar logisch dat moslims net zo veel belang hechten aan hun eigen religieuze feesten.
Maar het gaat dus ook verder dan religie. Mensen nemen voor een groot deel de eetgewoonten over van hun ouders en grootouders, en bij Turkse en Marokkaanse gemeenschappen in België blijft dan ook, zelfs na generaties, nog heel wat hangen uit hun land van herkomst, zoals traditionele recepturen, gebruiken en producten. Moslimgemeenschappen in Vlaanderen hebben daarom ook heel andere voorkeuren op gebied van zuivelproducten (denk aan karnemelk, yoghurt en witte kazen), groenten en fruit (olijven, paprika’s en andere mediterrane groenten zijn top, witloof is een flop), dranken (thee, uiteraard), gebak (veel met honing en noten), vlees (geen varken uiteraard, lam en schaap zijn dan wel weer abnormaal populair), enz…
Er zijn nog een aantal kenmerken waarin zij verschillen van de typisch Belgische gezinnen. Migranten en hun nakomelingen (die veelal wel de Belgische nationaliteit hebben) zijn wat traditioneler in hun gezin en rollenverdeling. Ze hebben grotere gezinnen, met moeders die vaak thuis zijn om voor de kinderen te zorgen. Meer tijd om zelf te koken dus, en dat doen ze dan ook uitgebreid, volgens voorgenoemde traditionele recepten, en in grote hoeveelheden zodat er zeker genoeg is voor iedereen. Vaker dan de autochtone Belgen maken zij ook basisproducten, zoals pasta (couscous), gebak, brood, … zelf. Met als gevolg dat ze basisproducten en grondstoffen (melk, yoghurt, eieren, semolina, groenten, …) in grote hoeveelheden inslaan. In de lokale supermarkten waar ze hun boodschappen doen – veelal ook uitgebaat door migranten – vind je dan ook gewoonlijk bulkverpakkingen die onze standaardsupermarkten niet in huis hebben.
Een belangrijke evolutie in de moslimgemeenschappen is dat er onder hen een geleidelijk opkomende middenklasse aan het ontstaan is. Gezien het belang dat zij aan voeding – en vooral lekker eten – hechten, schept dit heel wat kansen op de voedingsmarkt. Die jongere middenklasse hecht nog steeds veel belang aan traditie, maar hun drukke levens doet hen wel meer grijpen naar meer convenience producten, waarbij ze ook steeds vaker naar de standaard supermarkt trekken.
En hoe gaan we nu halal?
Vooral voor vlees en afgeleide producten is het vereist dat het dier op Halal wijze geslacht is geweest. Varkensvlees is niet toegestaan, maar de meeste andere dieren, behalve carnivore diersoorten en insecten, kunnen Halal gemaakt worden. Een vereiste voor Halal vlees is dat het dier gezond en wel is – en dus zeker niet al (bijna) dood op het moment van slachten, en dat het met de juiste rituelen gepaard gaat. De discussie rond onverdoofd slachten heeft vooral te maken met die eerste vereiste. Aangezien er een (hoewel kleine) kans bestaat dat het dier reeds dood is door de verdoving op het moment van slachten, maakt dat heel wat instanties geen verdoving bij slachten toelaten. Nochtans heeft het slachtingsritueel ook als doel dat het dier zo min mogelijk lijdt bij het slachten, er zijn dus bepaalde instanties die verdoofd slachten wel kunnen toelaten.
Hierbij word dan ook een problematiek van Halal producten aangehaald, er is namelijk geen algemene consensus tussen certificiëringsorganen voor Halal producten, en er is geen centrale regulering. Een betere certificering van halalvlees is dus een belangrijke uitdaging, maar tot die tijd kan wel beroep worden gedaan op de lokale certifieerders.
Andere voedingsmiddelen dan vlees, moeten enkel letten op de mogelijke aanwezigheid van dierlijke componenten in het product. Het gaat dan om bijvoorbeeld (varkens)gelatine, stremsel van kaas, L-cysteïne, (dierlijke) enzymes, (varkens) vet, dierlijke lipasen, … En ook alles waar alcohol aan te pas komt is niet toegestaan.
Maar gezien het aandeel van de Halal voedingsmarkt op Europees en wereldwijd niveau, en de groei van die markt, is het toch opportuun om te bekijken of producten Halal zijn of kunnen gemaakt worden.
Heb je al gehoord van Tayyib?
Het begrip Halal heeft een centrale plaats in de moslim eetcultuur en is vrij gekend. Tayyib, dat eigenlijk ook een belangrijk begrip is in de Islam, is echter een pak minder gekend. Tayyib betekent puur, goed, gezond, en gaat dus verder dan Halal. Het is gelinkt aan duurzaamheid en respect voor dier en planeet, en heeft dus best wel wat overeenkomsten met ‘bio’. Waar bij oudere generaties, die opgroeiden in rurale gebieden in hun thuisland was Tayyib veel evidenter dan voor de nieuwe generaties die in verstedelijkte gebieden opgroeien in Westerse landen. Daardoor is er ook een groeiende aandacht voor, en steeds meer moslims gaan op zoek naar producten die hieraan voldoen. Hierdoor zijn er ook nog heel wat opportuniteiten voor de biosector en andere vormen van meer duurzame landbouw en producten.
Bronnen en meer info
- Maak kennis met moslimconsument - Verkenning kansen voor de Vlaamse agrovoeding. Kris Roels, Anne Vuylsteke, Dirk Van Gijseghem en Ellen Maertens, Vlaamse Overheid, Departement Landbouw en Visserij. [http://lv.vlaanderen.be/nl/voorlichting-info/publicaties-cijfers/studies/markt-en-keten/maak-kennis-met-de-moslimconsument]
- Studienamiddag ‘Moslimconsumenten die kansen bieden voor de Vlaamse land- en tuinbouwsector.’ 26/10/2017 – Urban city, Antwerpen
- Definition of Halal. Halal Food Authority [http://halalfoodauthority.com/definition-of-halal]
- What is Halal? A guide for non-muslims. Islamic Council of Victoria. [http://www.icv.org.au/about/about-islam-overview/what-is-halal-a-guide-for-non-muslims/]