Communiceren kan je leren

Eerst nog even dit

Zowel Prof. Dr. Ann Meulemans van de KULeuven als Prof. Stefaan De Smet van de Universiteit Gent, zetten eerst nog even alle informatie over gezonde voeding en vlees op een rijtje. Prof. Meulemans liet zien hoe de aanbevelingen rond voeding van in de jaren 1960 tot nu evolueerden, waarbij er eerst vooral gefocust werd op de voeding zelf en hoe die te combineren. Vanaf de 21ste eeuw komt er meer aandacht voor beweging en water. In de meest recente omgekeerde voedingsdriehoek worden een aantal voedingsstoffen uit de driehoek gebannen. Deze eet je best zo weinig mogelijk. Het gaat dan vooral over bewerkt vlees zoals gerookte producten en salami maar ook om alcoholische dranken en frisdranken, fastfood en dergelijke.

Variatie is de belangrijkste aanbeveling, geeft Prof. Meulemans aan: “Er bestaan geen goede of slechte voedingsmiddelen, alleen goede en slechte eet- en leefgewoonten.”

Vlees nodig of niet?

Het argument dat tegenstanders van vleesverbruik dikwijls naar voor brengen, is dat vlees geen deel hoeft uit te maken van onze moderne voedingspatroon. Er zijn inderdaad wereldwijd bevolkingsgroepen die weinig tot geen vlees eten en toch alle voedingsstoffen binnenkrijgen. Prof. Meulemans bevestigt dat essentiële en niet-essentiële aminozuren van hoge kwaliteit ook uit plantaardige bronnen gehaald kunnen worden, mits de juiste combinaties gebruikt worden. “Eiwitten zitten in planten dikwijls in andere verhoudingen en vaak bevatten ze niet voldoende essentiële aminozuren.” Wat vetten betreft, zit er in vlees een grote variatie aan vetten: essentiële en niet-essentiële, verzadigde en niet-verzadigde. In plantaardige vetten zijn de verhoudingen verzadigd ten opzichte van onverzadigd meestal beter maar bij vleesvervangers is het wel opletten. De micronutriënten zoals vitaminen B1, B6, B12 en de mineralen ijzer, zink, fosfor en selenium zijn in vlees goed aanwezig. In plantaardige voeding zit er een andere (minder goed opneembare) vorm van ijzer en geen vitamine B12. Ook voor deze categorie van nutriënten is het opletten bij vleesvervangers.

Kortom, we kunnen zeggen dat vlees in combinatie met andere voedingsmiddelen, er op een robuuste  eenvoudige manier voor zorgt dat we alle nodige nutriënten binnenkrijgen. Vlees schrappen uit het typisch westers dieet moet steeds doordacht gebeuren. Een boodschap die zeker te onthouden is wanneer we over vleesconsumptie communiceren.

Vlees slecht of niet?

Regelmatig verschijnen er artikels in de media waaruit moet blijken dat vlees slecht is voor onze gezondheid of alleszins verband houdt met bepaalde aandoeningen. Hierbij waarschuwen de experten: Schreeuwerige titels zijn vaak misleidend en uit de context getrokken, een statistisch verband is niet automatisch een oorzakelijk verband en er is een verschil tussen gevaar en risico. Communicatie die slechts één bepaald onderzoeksartikel citeert is misleidend want één onderzoek levert nooit alle antwoorden.

Prof. Meulemans concludeert dat vlees nutritioneel gezien niet onmisbaar is, mits men voldoende aandacht heeft voor de alternatieven. De consumptie van vlees binnen aanvaardbare normen en met aandacht voor voldoende variatie, leidt niet noodzakelijk tot verhoogde risico’s op ontwikkeling van ziektes.

“Er bestaan geen goede en slechte voedingsmiddelen, alleen goede en slechte eetgewoonten.”

Prof. Dr. Ann Meulemans, KULeuven

Alles is perceptie

Prof. De Smet wijst erop dat er iets mis is met de perceptie van en de communicatie over vlees. En dat blijkt ook uit het onderzoek van Prof. Charlotte De Backer van de Universiteit Antwerpen waarbij naar de gezondheidsperceptie gepeild werd van een rundsburger (Puur rundsburger ‘van bij ons’) en een plantaardige burger (van Beyond Burger). Op verschillende momenten tijdens het onderzoek moesten de deelnemers aangeven hoe ze de burgers op vlak van gezondheid inschatten. Eerst kregen ze enkel de twee burgers zelf te zien, dan de burgers in de verpakking, daarna het etiket met de ingrediënten, vervolgens met vermelding van de E-nummers, en daarna de voedingswaardetabel en tot slot de nutri-score. Naarmate de deelnemers meer details kregen over het product, wijzigde de gezondheidsinschatting van de vleesburger ten opzichte van de plantaardige burger. Deze laatste bevatte inderdaad meer calorieën, meer E-stoffen en kleurstoffen en had een slechtere nutri-score. Maar in de verpakking zag hij er veel gezonder uit dan de rundsburger, volgens de deelnemers. Waar de rundsburger op de stelling ‘Rundsburgers zijn gezonder dan vegetarische burgers’ bij de start van het onderzoek, een score van 3,38 kreeg op een schaal van 1 (nooit waar) tot 7 (altijd waar), was die score op het einde van het onderzoek gestegen naar 4,14. Aandacht voor de verpakking is dus een thema waar vleesproducenten nog iets kunnen leren van hun plantaardige collega’s. Het onderzoek beveelt dan ook aan om te investeren in betere verpakkingen die aantrekkelijker ogen en de interessante info vooraan tonen. Door de nutri-score en de nutritionele tabel naar de voorkant te brengen, springen deze meer in het oog. De deelnemers besluiten dat de rundsburger lekker, natuurlijk en normaal is. De onderzoekers raden dan ook aan te focussen op deze begrippen (lekker, natuurlijk en normaal).

In een tweede onderzoek van UAntwerpen kregen 80 mannelijke testpersonen (40 vegetariërs en 40 vleeseters) een reclamefilmpje te zien waarin op een verhalende manier verteld wordt dat een traditioneel vleesmerk (Aoste) nu ook een vegetarisch gamma op de markt brengt. Na het zien van dit filmpje kan besloten worden dat de vleeseters het merk meer vertrouwen en een positievere ingesteldheid hebben ten opzichte van het merk. Bovendien zijn ze ook meer bereid om de vegetarische producten te kopen dan voor het zien van het filmpje. De vegetariërs zijn eerder onverschillig tegenover de gegeven boodschap, en veranderen niet van mening na het zien van de reclame. 

“To meat or not to meat? is NOT the question. To meat AND not to meat is the answer.”

Prof. Charlotte De Backer, UAntwerpen

ALEPH-2020

Om weerwoord te bieden aan misleidende communicatie over wetenschappelijke onderzoeken omtrent vlees (consumptie en productie), richten een aantal vooraanstaande wetenschappers en experten een nieuw initiatief op: ALEPH-2020. ALEPH staat voor Animal source foods and Livestock: Ethics, Planet and Health. Zij wijzen erop dat voeding van dierlijke oorsprong doorheen de geschiedenis altijd de connotatie kracht, vitaliteit en vruchtbaarheid gehad heeft, omdat deze producten essentieel waren om te overleven. Recent is die connotatie veranderd, vooral in het verstedelijkte westen. Het initiatief ALEPH-2020 vindt dat deze claims niet enkel tegennatuurlijk zijn maar ook dat wetenschappelijke bevindingen dikwijls verkeerd geïnterpreteerd worden of uit de context gehaald worden.

Daarom zullen de initiatiefnemers een website starten die een overzicht geeft van de controverse. Ze brengen correcte en betrouwbare info over het onderwerp en trachten de context juist weer te geven. Vermits wetenschap een ‘work in progress’ is, wordt de website regelmatig aangevuld met nieuwe inzichten.

De stichter van ALEPH-2020 is Frédéric Leroy, Professor aan de VUB. Deze website is nog niet online, maar zal begin 2021 verschijnen. 

“Vlees draagt bij tot robuuste voeding met minder risico op tekorten. Het is dus zowel nutritioneel als maatschappelijk relevant en heeft een rol in duurzame voedselsystemen maar transitie en een nieuwe maatschappelijke licentie zijn nodig.”

Prof. Stefaan De Smet, UGent

Zelf aan de slag

In de workshops in de voor- en namiddag konden de deelnemers zelf aan de slag. De workshop verzorgd door Seppe Stroo (van Buffl) confronteerde de deelnemers met hun eigen vooroordelen en hoe deze dikwijls ongewild en onbewust beslissingen beïnvloeden op vlak van innovatie en productontwikkeling. Zou het niet beter zijn om “we denken dat de consument….” om te vormen in “we weten dat de consument….”?

Bronnen

• Eigen verslaggeving
• Onafhankelijke vakblad “Varkensbedrijf”