Wat sci-fi ons kan leren over de toekomst (part 3)

Uit de science fiction kan je heel wat ideeën meenemen naar het echte leven. Het leven op een ruimteschip is namelijk een perfect voorbeeld van een volledig gesloten, zelfvoorzienend, circulair systeem. En de voorgestelde technologieën zie je na verloop van tijd vaker wel dan niet werkelijkheid worden. Behalve tijdreizen dan, en teleportatie, jammer genoeg. Maar dat zal fictie blijven, laten we nog even focussen op het mogelijke!

Welke toekomstbeelden uit het verleden intussen waarheid zijn geworden en het idee achter ‘sci-fi thinking’ hebben we reeds overlopen in de eerste editie. En over de visualisatie van de gevolgen van een ramp en hoe creatieve breinen ‘the food of the future’ zien hebben we het in het tweede deel al gehad.

Hoe zien ze nu de technologie evolueren? En hoe overleven we in een gesloten systeem, zoals in de ruimte?

Eten in de ruimte

In de ruimte reizen kunnen we intussen al wel. Maar er is nog een verschil tussen een aantal mensen in het ISS onderhouden, die op geregelde tijdstippen bevoorraad kunnen worden, en een hele community mensen voor meerdere generaties in leven houden in een beperkte ruimte. Want wie weet, zullen we ooit onze eigen aarde zó onleefbaar hebben gemaakt dat we niet anders kunnen dan onder koepels leven, op land, onder de grond of onder water. Althans dat is ook één van de gedachten achter ons SpaceBakery project, getrokken door Puratos.

Het is dus wel interessant om te kijken hoe ze in de science fiction, en dan vooral die over ruimtereizen en kolonies op andere planeten, zich voorstellen hoe ze al die mensen willen voeden. Maar ook de fictie over onderwaterkolonies houden zowat dezelfde principes in. Het zijn er te veel om op te noemen, en gewoonlijk is dit ook slechts een bijkomend element, dus hou ik het bij een aantal algemene opmerkingen. Zo merk je al snel dat er zelden groot vee wordt gekweekt. Neemt allicht te veel ruimte in beslag, en alle geproduceerde voeding gaat bij voorkeur direct naar de mensen. Kippen, dat nog wel. Ze zijn best efficient in het verwerken van voor ons oneetbaar voedsel en resten, én ze produceren eieren. Maar meestal is voeding bijna uitsluitend plantaardig.

the martian

Screenshot van de poging om aan landbouw te doen in de film ‘The Martian’ (Ridley Scott, 2015). De film wordt geprezen omwille van zijn wetenschappelijke accuraatheid, ook wat betreft de landbouw en voedselproductie.

Wat betreft de plantaardige productie zie je twee stromen. Enerzijds zie je - in de meeste gevallen -  verticale en intensieve landbouwsystemen, volledig gereguleerd en geoptimaliseerd. Water wordt spaarzaam gebruikt en hergebruikt, net als nutriënten, die heel gericht worden toegevoegd.

Soms zie je ook concepten die eerder de biodiversiteit bejubelen, waar een kleine jungle aan planten aanwezig is waar kan ontspannen worden en eten verzameld. Veel minder efficiënt, maar mogelijks zijn de planten hier nutritioneel interessanter, en is het systeem duurzamer en robuuster omdat het ecosysteem-gericht werkt. We gaan het maar weten als we het uittesten…

Nieuwe technologieën

Nieuwe technologieën zijn alomtegenwoordig in de wereld van de science fiction. Soms gaat het om een waarschuwing voor de gevaren van een technologie, soms gaat het eerder om interessante nieuwe toepassingen van een bepaalde technologie die tot de verbeelding spreken. Beide hebben ze hun waarde. Bij deze een aantal technologieën, waar deze in extremis tot kunnen leiden of wat mogelijke nieuwe toepassingen kunnen zijn.

Robots en AI

Met robotisatie en AI staan we intussen al redelijk ver, de technieken worden steeds meer ingezet in allerhande industrietakken om de mensen een handje te helpen. Maar intussen beginnen mensen ook steeds meer na te denken over de gevolgen hiervan. Wat als de robots de mensheid gaan overheersen? Een premisse die van naaldje tot draadje is uitgewerkt in ‘Battlestar Galactica’ (Glen A. Larson, 1978-1979 of de remake door Glen A. Larson & Ronald D. Moore, 2005-2009). Los van de spacy setting waarin het verhaal zich afspeelt zie je wel een paar terechte bezorgdheden. Diezelfde bezorgdheden zie je nog beter werkelijkheid worden in de veel realistischere setting van ‘Real Humans’ (Äkta manniskär, Lars Lundström, 2012-2014). In deze laatste is de maatschappij min of meer wat ze nu is, met dat verschil dat we ondersteund worden in allerhande taken, zoals ouderenzorg en de service industrie door human-like robots, of hubots. Hun AI’s zijn zo ver gevorderd dat ze zich vragen stellen waarom ze als ‘minderwaardige burgers’ behandeld worden. In ‘Her’ (Spike Jonze, 2013), heeft de AI geen fysieke verschijning, maar is het een vergevorderde Siri/Alexa, die zodanig zelflerend is, dat ze op den duur onafhankelijk wil worden.

real humans

Een hubot productie-eenheid uit de Zweedse serie ‘Äkta manniskär’.

Maar er is meer dan de humane robots. Robots kunnen ook de vorm aannemen van landbouwdrones, of zelfs mechanische bijen. Deze laatste zijn aanwezig in één van de afleveringen van Black Mirror, ‘Hated in the nation’ (Seizoen 3, 2016).

black mirror

Black Mirror, voor zij die het niet kennen, is een reeks waarbij als enige rode draad de gevolgen van huidige en toekomstige technologieën in beeld brengen is, en opgezet als een verzameling van kortfilms eerder dan als echte serie. Sommige verhalen zijn daarbij bijzonder plausibel, en de meeste spelen zich af in de herkenbare realiteit, wat de serie een echte aanrader maakt (één aflevering uit 2011, ‘Nosedive’, lijkt zelfs al werkelijkheid te worden in China). Stof tot nadenken geeft het zeker!

Terug naar de mechanische bijen (prentje rechts: screenshot uit Black Mirror). Ook dit is een technologie die heel erg veelbelovend klinkt, met de problematiek van de massale bijensterfte en al, en is ook al volop in ontwikkeling. Wat Black Mirror laat zien, is wat er kan gebeuren als iemand de bijen weet te hacken. Een waarschuwing voor de ontwikkelaars: vergeet ze niet te beveiligen!

mechanical bee

Virtual, Augmented en Mixed reality

Virtual reality is één van die technologieën die zijn bestaan allicht te danken heeft aan creatieve science fiction auteurs. In 1935 al sprak Stanley G. Weinbaum al over VR zoals we die nu min of meer kennen,  met headsets en al in ‘Pygmalion's Spectacles’. In 1966 werden de eerste flight simulators gebouwd, de eerste toepassingen van de VR.

Intussen ‘werkelijkheid’ (!) geworden, heeft virtual reality zijn strepen al wel verdiend in de entertainment sector, heeft nog heel wat te bieden voor de wellness sector en psychologie, maar heeft ook best veel toepassingen in de industrie. Denk maar aan het virtueel exploreren van ontoegankelijke ruimtes of plaatsen. Maar ook Augmented en Mixed Reality hebben heel wat mogelijkheden in de industrie, zoals Bio Bakkerij de Trog al bewees, en wat we jullie ook willen demonstreren op ons event op 16 september.

Virtual reality is een populair thema in de science fiction. Een aantal afleveringen van Black Mirror waarschuwen voor de sociale en psychologische implicaties van een aangepaste realiteit, zoals ‘Playtest’ en ‘Men against Fire’ (beide Seizoen 3, 2016). Maar los van de doemdenkerij van Black Mirror, was één van de key features uit Star Trek de ‘holodeck’, waar de crewleden een virtuele wereld konden verkennen ter ontspanning, of om even de gedachten te verzetten. Misschien een ideetje voor de bedrijfskantines?

Hier en daar worden ook voorbeelden gegeven van operatoren die met behulp van robots en VR op een veilige manier ‘op afstand’ kunnen werken. ‘Surrogates’ (Jonathan Mostow, 2009) lijkt onze tijden in isolement en afstandswerk op het lijf geschreven, waar alle gevaren van de echte wereld worden doorgegeven aan ‘surrogaten’ die op afstand werken, terwijl de bestuurder zijn doen en laten volgt en stuurt vanop veilige afstand. Zelfde principe vinden we terug in de tamelijk gehypte film ‘Avatar’ (James Cameron, 2009), zij het in een wat fantasievollere setting. 

surrogates

Screenshot uit ‘Surrogates’: Enkel via VR aangestuurde surrogaten wagen zich in de buitenwereld, terwijl de echte personen veilig thuis zitten.

Maar ook de idee waarmee de eerste VR toepassingen, zijnde de flight simulators, zijn ontstaan, om mensen te trainen voor moeilijke taken, heeft zijn toepassingen in de industrie, én komt hier en daar aan bod in de science fiction. In de film ‘Virtuosity’ (Brett Leonard, 1995), wordt het gebruikt om een politieman te trainen om een (virtuele) seriemoordenaar op te sporen – waarna de fantasie van de filmmaker op hol slaat, maar soit. In ‘The last Starfighter’ (Nick Castle, 1984) en ‘Ender’s game’ (Gavin Hood, 2013) worden gamers zowaar getraind om de wereld te redden met behulp van VR.

Tussen science en science fiction

Zoals uit een deel van de voorbeelden blijkt, is de grens tussen science en science fiction soms vaag, en heeft zelfs de science fiction al gediend als inspiratie voor een aantal vooruitstrevende concepten en technologieën. Of wordt het door een concept visueel uit te werken in de wereld soms duidelijk wat de impact kan zijn of welke onverwachte neveneffecten een nieuwe technologie kan teweeg brengen.

Geef het dus een kans, negeer de fantastische elementen, en kijk eens met andere ogen naar een sci-fi film…

Of anders hebben jullie nu toch weer heel wat over voor een aantal avondjes entertainment in deze Covid-tijden ;)

Bronnen