FLANDERS' FOOD RADAR

Wat sci-fi ons kan leren over de toekomst (part I)

do, 26/03/2020 - 02:40 — Charlotte Boone
Flanders' FOOD partner: 
Flanders' FOOD
Beter voorbereid zijn op pandemieën, andere rampscenario’s of exploreren van nieuwe opportuniteiten? Verken eens de wereld van de science fiction! Heel wat science fiction speelt zich namelijk af in de verre toekomst. Die voorspellingen zijn soms best aannemelijk, en soms vormen ze een ‘self-fulfilling prophecy’, omdat ze bedrijven en onderzoekers op interessante ideeën kunnen brengen.

Hadden we de corona-crisis kunnen voorspellen? Niet exact, maar Bill Gates zat in 2015 nochtans wel al aardig in de buurt (kijk zelf maar naar dit filmpje) en ook de film ‘Contagion’ uit 2001 gaf vrij accuraat in beeld wat er zou gebeuren in case of, welja, wat nu aan het gebeuren is... Science fiction, over het algemeen gezien als ‘platte entertainment’ heeft echter soms heel wat meer in zijn mars, en de creatievelingen die ervoor verantwoordelijk zijn, kunnen soms op een zeer concrete manier een mogelijk toekomstbeeld scheppen, waar bedrijven, onderzoekers, en zelfs overheden inspiratie uit kunnen halen over mogelijke oplossingen om uitdagingen voor de toekomst aan te gaan, om de mogelijke gevolgen van nieuwe technologieën in te schatten, of om nieuwe opportuniteiten te leren kennen.

Ik heb het hier niet over de superheldenfilms, bezoeken van buitenaardse wezens of reizen naar het verleden, dat blijft in eerste plaats vooral fantasie, maar science fiction heb je in alle soorten en maten, en op allerlei niveau’s. De meest interessante zijn de verhalen die een mogelijk toekomstbeeld scheppen, met alle mogelijke gevaren die erbij komen kijken, en zelfs oplossingen kunnen aanreiken.

Science fiction denken

In de innovatiewereld is er zelfs een brainstormtechniek op gebaseerd, zijnde het ‘science fiction denken’, waar we de rol aannemen van een schrijver of filmmaker, en een aantal mogelijke toekomstscenario’s concreet proberen voorstellen. Daarbij kunnen bepaalde aspecten ook in het extreme worden getrokken, en worden de grenzen van het onmogelijke afgetast. Deze brainstormtechniek gaat nog een stapje verder dan het o zo populaire ‘Design Thinking’, waar gezocht wordt naar alternatieve oplossingen voor specifieke problematieken of vragen, tot het creëren van alternatieve toekomstscenario’s, waar ook de parameters van de maatschappij mee in worden opgenomen. Waar design thinking vooral de mens centraal zet, zet science fiction thinking mens én maatschappij (wereld) centraal, en is het de bedoeling om ook verder te denken dan wat met de huidige technologieën mogelijk is. Bij voorkeur worden de mogelijke toekomstbeelden, en de innovaties die dat toekomstbeeld bepalen of beïnvloeden, ook zo veel mogelijk gevisualiseerd of beschreven. Want hoe gedetailleerder een concept wordt gevisualiseerd, hoe realistischer het lijkt. Getriggerd om het zelf eens te proberen? Lees er hier meer over (lees zeker alle drie de delen) of bekijk deze TEDx talk!

Deze brainstormtechniek heeft wel wat weg van de ‘wat als’ techniek, met dat verschil dat er veel gedetailleerder en visueler wordt ingegaan op de toekomstbeelden én de oplossingen. Een leuke tip voor wat ‘wat als’ gedachtengangen, is de YouTube reeks ‘What if’. Een recent toegevoegde is – zeer toepasselijk – ‘what if we ran out of toilet paper’

When sci-fi became reality…

Science fiction inspireert al eeuwen onderzoek en innovatie, en heel wat concepten en toekomstbeelden die geschept zijn door fantasten, zijn intussen werkelijkheid geworden, al dan niet als een soort van self-fulfilling prophecy. Denk maar aan Jules Verne uit de 19de eeuw, die klaarblijkelijk een werkende glazen bol had liggen. Onder zijn geesteskinderen kan je de radio, helicopters, de maanlanding, hologrammen en confcalls – die vandaag wel héél erg handig blijken te zijn – rekenen. En hij was de eerste die de klimaatverandering beschreef. Maar er zijn er nog een paar leuke:

  • De schrijver Odoevsky voorspelde in 1835 de komst van de blog – een nieuwsbrief van elk gezin – in zijn boek ‘The year 4338: Petersburgian letters’. We zitten zelfs ruim 2300 jaar voor op schema!
  • Mark Twain voorspelde in 1904 de komst van het internet in het kortverhaal ‘From the London Times’
  • HG Wells’ boek ‘The world set free’ uit 1914 voorspelde de atoombom en het effect dat die zou hebben
  • In de film ‘Metropolis’ uit 1927 worden androide robots vrij accuraat in beeld gebracht
  • Isaac Asimov voorspelde de zelfrijdende auto’s in 1954 in het kortverhaal ‘Sally’
  • Om even naar voeding te kijken: Asimov voorspelde in 1964 bereide diepvriesmaaltijden in een column voor de New York Times 
  • Star trek was niet de eerste, maar wel de meest accurate voorspelling van de GSM en smartwatches in 1965.
  • Stanley Kubrick toonde in 1969 in ‘2001, A space odyssey’ het eerste prototype van de iPad
  • De film ‘Minority report’ uit 2002 voorspelde heel wat tech die intussen realiteit is, waaronder ook de gepersonaliseerde advertenties
  • Zelfs de Simpsons zaten er verdacht vaak op: Groening en co voorspelden in 1994 het paardenvleesschandaal én de ellendige autocorrects, de ontdekking van het Higgs Boson in 1998, en in 2000 dat Trump president zou worden. D’oh!


Van links naar rechts: Robot in Metropolis, GSM in Star Trek, Trump president in The Simpsons

En zo kunnen we nog wel een tijdje doorgaan… Maar misschien is het beter om te kijken waar we iets voor de toekomst uit kunnen leren!

Wat heeft de toekomst in petto?

Er zijn een aantal types science fiction die een mogelijk beeld voor de toekomst geven, de ene al wat positiever dan de andere.

Doemscenario’s maken heel concreet wat zou kunnen gebeuren als we op bepaalde gebeurtenissen of evoluties niet goed voorbereid zijn, of als we niet actief genoeg reageren op de uitdagingen waar we vandaag voor staan. Niet om aan te zetten tot doemdenken, maar juist om aan te sporen tot actie. Oplossingen kunnen zelfs al aangereikt worden in het verhaal zelf, of anders wordt wel pijnlijk duidelijk waar het de mist is ingegaan, en waar eventueel kan ingegrepen worden om dit soort scenario te vermijden. Het loont dus wel eens de moeite om voor jezelf na te denken: wat zouden de gevolgen voor mijn bedrijf zijn? En dat is nu net de clue van het science fiction denken: Zo concreet mogelijk de toekomst schetsen, om dan ook beter de oplossingen en opportuniteiten te kunnen (h)erkennen.

Meer positieve toekomstbeelden brengen dan weer meer in beeld wat de mogelijkheden kunnen zijn in onze verre toekomst, en welke technologieën of mentaliteitsveranderingen daar een onderdeel van uitmaken. Scifi die zich afspeelt in ruimteschepen bijvoorbeeld, hebben vaak ook het element ‘voedselvoorziening’ gevisualiseerd of beschreven, en hoe dit kan gerealiseerd worden in een besloten systeem, waar plaats beperkt is. Ook artificiële intelligentie, verregaande digitalisering en robotisering en biotechnologie spelen in heel wat science fiction een hoofdrol, en waarschuwt voor de gevaren. En tenslotte worden in de meer luchtige science fiction ook vaak nieuwe en originele voedingsconcepten voorgesteld.

In deel 2 en 3 van deze reeks worden heel wat concrete voorbeelden en tips worden gegeven voor interessante lectuur en beeldmateriaal, om gerichter te kunnen werken naar een betere toekomst.

In deel 2 bespreek ik de rampenfilms en postapocalytische werelden, en naast deze kommer en kwel ook de nieuwe voedingsconcepten die aan bod komen in de leuke en minder leuke toekomstbeelden. In deel 3 neem ik je mee op ruimtereis, en de wereld van de nog niet helemaal waargemaakte technologie!

 

Bronnen en meer info

Nuttige links

Meer links

Gerelateerde artikels