Hans (rechts) en Kathleen nemen deel aan het landbouwtraject LemnaPro. Samen met collega land- en tuinbouwers in het project zijn ze pioniers in de kweek van waterlinzen: een eiwitrijk en snelgroeiend gewas. Ontdek hun ervaring met de teelt en hun samenwerking met Reindert (links), onderzoeker bij Inagro.
Wat zijn waterlinzen?
Waterlinzen, ook wel eendenkroos genoemd, zijn een familie van drijvende waterplantjes. Tot deze familie behoren 5 verschillende geslachten: Lemna, Spirodela, Landoltia, Wolffia en Wolffiella. Maar wij kennen de plantjes beter als het groene goedje dat regelmatig vijvers en beken overwoekert.
Wat waterlinzen nu zo interessant maakt, is het hoge eiwitgehalte. Zo bevatten ze tussen de 20 en 45% eiwit en hebben ze een aminozuursamenstelling die lijkt op die van soja. Bovendien doen waterlinzen het even goed op vlak van essentiële aminozuren als melk en rundsvlees en zelfs nog beter dan sojaeiwit. Daarnaast bevat het een hoge concentratie aan vitamines, mineralen en antioxidantia.
Wilde waterlinzenplantjes worden in Thailand, Laos en Myanmar sinds lang als groente gegeten onder de naam ‘Khai-Nam’ of ‘watereitjes’. Maar ook in onze contreien kan het telen van waterlinzen heel interessant zijn. Deze uitstekende bron van eiwitten kan lokaal geteeld worden in bassins of in gestapelde transparante bakken. Waterlinzen leveren per hectare ook ongeveer 10 keer zoveel eiwit op dan soja.
Ook zo zot van waterlinzen? Lees dan zeker https://www.flandersfood.com/nl/artikel/2019/meet-the-proteins-eendekroos
Dag Kathleen, Hans, van waar kwam jullie interesse in het project LemnaPro?
We kweken al 30 jaar azalea’s en hadden zin om eens een nieuwe uitdaging aan te gaan. Veel vrienden van ons zijn ook vegetariër, dus vandaar dat de interesse in een eiwitrijk gewas snel gewekt was. Het leuke aan dit project is dat we samen met de onderzoekers nog veel kunnen ontdekken en dat we echt deel uitmaken van het onderzoek.
In het verleden hebben we wel al deelgenomen aan kleinere innovatieprojecten, maar het inzetten op een totaal nieuwe teelt is echt iets nieuws voor ons. Bovendien hadden we in onze serres ruimte beschikbaar om een pilootinstallatie te plaatsen.
Hoe ziet deze pilootinstallatie eruit? Is het installeren vlot verlopen?
De pilootinstallatie bestaat uit een raceway pond en een automatische oogster. Vrij eenvoudig dus. Een pomp voor watercirculatie is zelfs niet nodig. Waterlinzen groeien in de natuur ook op stilstaande waterlopen. Nu hebben we wel een pomp geïnstalleerd met een UV-filter, maar dit is om algenbloei te verminderen.
De installatie van de pond verliep eigenlijk heel vlot. We hebben een handige harry in de familie. In een drietal dagen was de piloot opgebouwd. Het materiaal is op zich vrij goedkoop en kan hier en daar gerecycleerd worden. Enkel de folie om de binnenkant van de pond te bekleden, is wel prijzig.
Wolffia-waterlinzen in de raceway pond bij Azaleakwekerij Van De Steene
Is het fijn om pionier te zijn?
Het is heel interessant om aan de slag te gaan met deze nieuwe teelt, maar tegelijk ook spannend. Samen met Inagro zijn we alles nog volop aan het ontdekken, bv. wanneer en hoeveel meststoffen toe te dienen, wat te doen wanneer algen de bovenhand nemen, enzovoort. We leren nog elke dag bij.
Iedereen is ook super enthousiast wanneer ze ons verhaal horen. Het is fantastisch om te ervaren dat er al zoveel reacties komen in deze vroege fase van het project.
Welke soort waterlinzen kweken jullie?
Vorig groeiseizoen hebben we met succes Lemna-waterlinzen gekweekt. Maar dit jaar kozen we voor Wolffia. In tegenstelling tot Lemna zijn Wolffia-plantjes veel kleiner en hebben ze geen wortels.
We kozen dit groeiseizoen voor Wolffia omdat de consumptie van deze plantjes namelijk recent goedgekeurd werd door de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA). Het mag dus op de markt gebracht worden als aan alle Europese en nationale voorschriften rond voedselveiligheid wordt voldaan.
Een mooie opbrengst Wolffia uit de raceway pond
En wat houden die wetgevende voorschriften voor een teler in?
Wel, momenteel zijn we met het FAVV aan het bekijken waaraan de installatie en het gebruikte water allemaal moet voldoen om in orde te zijn met de voedselveiligheid. We weten intussen bv. dat de oogster volledig uit inox of pvc gemaakt moet zijn.
We willen uiteraard enkel een product afleveren als we 100% zeker zijn van de veiligheid en kwaliteit. Daarom zijn we ook aan het bekijken welke analyses op systematische basis uitgevoerd moeten worden om dit te garanderen.
Zijn de waterlinzen gevoelig aan besmettingen met ziektes of plagen?
Algenbloei is zeker iets waar je rekening mee moet houden. Door te beregenen kan je er wel voor zorgen dat de algen naar beneden zakken en dus afsterven doordat ze geen licht meer krijgen. Best wordt dit ook nog gecombineerd met een UV-filter.
We hebben ook al beestjes in onze piloot opgemerkt, zoals vliegjes of muggen. Optimalisatie van de oogst, door bijvoorbeeld onder luchtverplaatsing te oogsten of het kroos te zeven na oogsten, zouden hierbij wel kunnen helpen.
Pythium-waterschimmels kunnen de waterlinzen ook aantasten, maar die hebben we in onze piloot gelukkig nog niet teruggevonden. Pythium kan je wel ook bestrijden met UV-filters.
Gelukkig kunnen we ook hier rekenen op de hulp van Inagro en Ugent die voor LemnaPro onderzoek doen naar de bestrijding van ziektes en plagen.
Zijn jullie nog op andere uitdagingen gestoten?
Het is op zich ook een uitdaging dat waterlinzen enkel volop in de lente- en zomermaanden groeien en niet tegen koude temperaturen kunnen. In de winter zou je de serre dus moeten verwarmen en voor extra verlichting zorgen om je waterlinzen niet te verliezen. En juist omdat je alle opbrengst moet halen in een relatief korte periode in het jaar, betekent dit dus dat je snel moet anticiperen op het moment dat er een besmetting zou optreden.
Hoe zien jullie de toekomst?
De eerstvolgende stap is het creëren van een afzetmarkt voor waterlinzen in Vlaanderen. Deze zien we in eerste instantie vooral weggelegd voor de verse waterlinzen. Een restaurant van hier in de buurt is bijvoorbeeld al staaltjes komen halen om het product eens uit te testen. Veel chef-koks zijn getriggerd om hiermee aan de slag te gaan door de interessante, fijne en knapperige textuur van Wolffia.
Maar ook producenten van vleesvervangers zouden zeker aan de slag kunnen gaan met de waterlinzen. Deze toepassing zijn VIVES Hogeschool en UGent trouwens momenteel volop aan het onderzoeken in het project. VIVES onderzoekt productontwikkeling op basis van gedroogd waterlinzenpoeder en UGent ontwikkelt eiwitextract van waterlinzen als ingrediënt. Recent werd ook eiwitconcentraat uit Lemna waterlinzen goedgekeurd. Deze goedkeuringen zijn wel een stap in de juiste richting om een afzetmarkt voor waterlinzen te creëren.
Verder moeten we nog bekijken hoe we het winterseizoen kunnen overbruggen. Maar ook hoelang het verse en natte product houdbaar blijft en hoe we de oogst verder kunnen automatiseren.
We zijn hoopvol voor de toekomst, maar ook nog wat voorzichtig. Als alles goed loopt, willen we hier ook na het project zeker mee verder gaan. Dan moeten we wel nog de juiste partners vinden om te helpen bij de verpakking en de verdeling van het product.
Zou je de kweek aanraden aan collega land- en tuinbouwers?
Ja, want de teelt is helemaal niet arbeidsintensief en heeft een lage productiekost. Dit is een voordeel in vergelijking met de teelt van microalgen bijvoorbeeld. Waterlinzen groeien ook heel snel en zijn vrij neutraal in smaak. Hierdoor kunnen ze in veel toepassingen gebruikt worden. Het is nu vooral kwestie van een geschikte afzetmarkt te vinden.
Om af te sluiten: zouden jullie ook in het waterlinzenverhaal gestapt zijn zonder het project LemnaPro?
Nee, zonder dit Flanders’ FOOD-project waren we er zeker niet aan begonnen. De combinatie van het onderzoek en de vertaling naar de praktijk in dit landbouwtraject is zeer geslaagd. Het is voor ons een mooie opportuniteit om een aantal zaken uit te testen samen met de onderzoekers. Deze samenwerking verloopt tot nu toe echt heel vlot.
LemnaPro is een landbouwtraject dat steun ontvangt van VLAIO.
