Het Horizon Europe project B-Trust, met Flanders’ FOOD als coördinator, versterkt consumentenvertrouwen in biotechnologie via gestructureerde co-creatie, ondersteund door systeemdenken. Transparante, gedeelde inzichten over risico’s en baten voeden de dialoog en ontwerpkeuzes. Resultaat: een repliceerbaar co-creatiemodel en bestuurskader voor verantwoorde toepassing in de agrovoedingssector.
De voedingsketen evolueert snel, gedreven door klimaatuitdagingen, grondstoffendruk en de nood aan meer circulaire waardeketens. Biotechnologie biedt oplossingen, van precisiefermentatie en celgebaseerde productie tot biogebaseerde materialen, maar stuit op vragen over veiligheid, wenselijkheid en meerwaarde in het dagelijks leven. B-Trust (zie kader) is opgezet om die vragen niet te omzeilen, maar om ze samen met burgers, bedrijven, onderzoekers en overheden aan te pakken, zodat de voordelen van biotechnologie duidelijker worden en de randvoorwaarden voor toepassing maatschappelijk worden ingevuld. Het project maakt daarbij expliciet ruimte voor de perspectieven van consumenten en andere actoren zoals landbouwers en legt vast hoe die perspectieven doorwerken in ontwerpkeuzes, communicatie en besluitvorming, in plaats van louter achteraf te informeren.
B-Trust is een Horizon Europe-project (2023–2026), gecoördineerd door Flanders’ FOOD, dat publieke acceptatie en verantwoorde toepassing van biotechnologie in de agrovoeding en andere biogebaseerde sectoren wil versterken. Het consortium verenigt Flanders’ FOOD, FOOD+i (ES), Food & Bio Cluster Denmark (DK), VIB, Biovia, Alice down the rabbit hole en LAMA Società Cooperativa (IT). Vanuit deze samenwerking bouwt B-Trust aan een transparant, inclusief bestuursmodel, gedragen door co-creatie met stakeholders en gevoed door bewijs en leerprocessen die tijdens de looptijd publiek worden gedocumenteerd.
Definitie van co-creatie en co-design in dit project
In B-trust is co-creatie geen losse enquête of eenmalige workshop, maar een gestructureerd, iteratief traject waarin betrokkenen als gelijkwaardige partners meedenken over probleemdefinitie, oplossingsrichtingen, randvoorwaarden en evaluatie. In B-Trust wordt een handleiding opgesteld waarin concreet beschreven wordt hoe je stakeholders samenbrengt, sessies voorbereidt, begrijpelijke taal hanteert en input systematisch vertaalt naar maatregelen en principes die acceptatie ondersteunen. Die aanpak sluit aan bij gangbare definities in de (publieke) gezondheids- en innovatieliteratuur, waar co-creatie als overkoepelend proces wordt gezien, co-design als de fase waarin oplossingen met stakeholders worden ontworpen, en co-productie als het samen implementeren en evalueren van wat ontworpen is.
Deze aanpak, gebaseerd op de principes van Design Thinking, zorgt niet alleen voor een sterkere gebruikersfocus en betere samenwerking tussen verschillende disciplines, maar helpt ook om wetenschappelijke inzichten en praktijkervaringen samen te brengen. Het succes hangt af van goede begeleiding en het creëren van een open, lerende sfeer, zodat alle deelnemers actief kunnen bijdragen en zich gehoord voelen. Dit sluit aan bij de aanpak van B-Trust, waar co-creatie en co-design worden ondersteund door praktische werkvormen en continue reflectie.
Het onderscheid tussen co-creatie, co-design en co-productie is belangrijk omdat het verklaart waarom acceptatie toeneemt: wie mee definieert, ontwerpt en evalueert, herkent eigen waarden in de uitkomst en ontwikkelt vertrouwen in het proces.
Een terugkerend element in B-Trust is aandacht voor taal en framing. Het maakt wel degelijk uit welke woorden worden gebruikt, denk aan het verschil in connotatie tussen ‘precisiefermentatie’ en ‘GGO (Genetisch Gemodificeerd Organisme)’ en hoe toelichtingen zijn opgebouwd. Door taalkeuzes samen te verkennen en te herformuleren in begrijpelijke, niet-technische bewoordingen, verlopen gesprekken over baten, risico’s en voorwaarden constructiever en groeit de bereidheid om concrete toepassingen op hun meerwaarde te beoordelen. Dit principe, met name heldere, gedeelde probleemkadering en taal, loopt als een rode draad door de co-creatiesessies, zodat de geformuleerde inzichten herleidbaar blijven tot wat deelnemers hebben ingebracht.
Binnen het co-creatieproces van B-Trust worden risico-batenbeoordelingen gebruikt als ondersteunend instrument: ze brengen op een toegankelijke manier mogelijke baten en risico’s van biotech-toepassingen in kaart, zodat deelnemers over gedeelde, transparante informatie beschikken om afwegingen te maken en voorwaarden te formuleren. De inzichten worden geïntegreerd in dialoog en co-design, zonder de methode op de voorgrond te plaatsen; voor verdere duiding verwijzen we naar het Radar artikel ‘Risk-Benefit Assessments: de sleutel voor verantwoorde biotechnologie’
De systeemblik: waarom systeemdenken naast design-denken nodig is
Design-denken is waardevol om mensgericht te onderzoeken, ideeën en oplossingen te genereren en deze te concretiseren in prototypen; het helpt om tastbare oplossingen en communicatietools te ontwerpen die aansluiten bij behoeften en ervaringen van gebruikers. Tegelijk speelt acceptatie van biotechnologie zich af in een complex systeem van onderlinge invloeden - media, beleid, retail, adviespraktijken, prijsmechanismen, maatschappelijke normen - met feedbacklussen, vertragingen en onbedoelde effecten. Systeemdenken biedt instrumenten om die samenhang zichtbaar te maken en interventies te plaatsen waar ze systemisch kloppen. Dit perspectief werkt niet alleen analytisch, maar ook legitimerend: het maakt aannames en belangen expliciet en geeft aan waar in het systeem veranderingen nodig zijn voor duurzame effecten. Zo zijn design-denken en systeemdenken complementair: het eerste maakt oplossingen ervaarbaar en toetsbaar met mensen; het tweede zorgt dat ze bestendig zijn in het grotere geheel.
Hoe B-Trust co-creatie operationaliseert en borgt
Operationeel werkt het B-Trust model met 3 fasen, uitgetest in meerdere landen op 6 geselecteerde cases, waaronder kweekvlees, nieuwe genomische technieken (NGT’s) en precisiefermentatie. In de exploratiefase worden in een aantal co-creatiesessies inzichten verzameld over wat mensen willen, vrezen en verwachten, hoe zij informatie begrijpen en welke voorwaarden zij belangrijk vinden voor vertrouwen en adoptie. In de beoordelingsfase worden deze inzichten samengebracht, en gebruikt als basis voor de laatste fase, de co-designfase, waar de inzichten worden teruggekoppeld en doorvertaald naar richtlijnen en maatregelen die door betrokken actoren kunnen worden beproefd en eventueel opgeschaald. Dit repliceerbaar co-creatiemodel zal tegen het einde van het project publiek beschikbaar zijn voor alle stakeholders. De tussentijdse resultaten, zoals de inzichten uit de co-creatiesessies voor de verschillende cases, en de richtinggevende maatregelen om algemene acceptatie te verhogen, worden tijdens de looptijd gedeeld onder de vorm van blogs, masterclasses, infographics,….
Referenties
[1] Flanders’ FOOD. B-Trust: Bruggen bouwen voor bioinnovatie (11 juni 2024).
[2] Flanders’ FOOD – Projectpagina. B-Trust.
[3] B-Trust Projectpagina
[4] Flanders’ FOOD. RiskBenefit Assessments: de sleutel voor verantwoorde biotechnologie (28 juli 2025). Risk-Benefit Assessments: de sleutel voor verantwoorde biotechnologie - Flanders' FOOD
[5] Vargas C. et al. Cocreation, codesign and coproduction for public health: a perspective on definitions and distinctions. Public Health Res Pract. 2022;32(2):e3222211. https://doi.org/10.17061/phrp3222211
[6] Silburn A. Systems thinking in public health policy development. Frontiers in Health Services 5, 2025.
[7] Gadsby E.W. & Wilding H. Systems thinking in, and for, public health: a call for a broader path. Health Promotion International 39(4), 2024.
[8] Deloitte Insights. Cocreation for impact: design thinking for wicked multistakeholder problems (2019). Cocreation and design thinking for impact | Deloitte Insights
[9] IDEO U. Systems Thinking vs Design Thinking—What’s the Difference? Systems Thinking vs Design Thinking: What’s The Difference? – IDEO U
[10] EFSA Scientific Committee. Guidance on risk–benefit assessment of foods. Guidance on risk–benefit assessment of foods | EFSA
[11] Gonera, A., & Pabst, R. The Use of Design Thinking in Transdisciplinary Research and Innovation Consortia: Challenges, Enablers and Benefits. Journal of Innovation Management, 7(3), 96–122 (2019).
