Een risk-benefit assessment (RBA) is een methode die de risico's en voordelen van een technologie systematisch analyseert, managet en communiceert. Binnen het Europese B-Trust-project wordt op deze aanpak verder gebouwd om biotechnologische innovaties te evalueren en draagvlak te creëren bij betrokken stakeholders.
Biotechnologische innovaties zorgen vaak voor gemengde gevoelens: enerzijds is er enthousiasme over hun potentieel, anderzijds onzekerheid over mogelijke negatieve effecten. Uit een grootschalige bevraging van 19.642 Europeanen in 2023 door EIT Food blijkt dat de Europese consument weinig vertrouwen heeft in voedingstechnologie (43%) en ook niet staat te springen om nieuwe voedingsmiddelen te proberen (34%). Bovendien worden technologische innovaties vaak gezien als “beangstigend” en voeding gemaakt met deze innovaties kan worden gezien als “fake”. Nochtans zouden deze biotechnologische innovaties een bijdrage kunnen leveren aan een duurzamer voedselsysteem.
We staan dus voor een grote uitdaging om ze op het bord van de Europeaan te krijgen. Een cruciale factor daarbij is consumentenvertrouwen en dat vertrouwen kan er alleen maar komen als consumenten ervan overtuigd zijn dat de innovaties veilig en gezond zijn.
Eerder onderzoek van EIT Food toont dat vertrouwen groeit naarmate kennis toeneemt. Consumenten willen meer informatie over zowel samenstelling als productiemethoden van nieuwe producten en over de mogelijke lange-termijn effecten ervan op de gezondheid.
Hoe kunnen we die informatie dan verzamelen en op een duidelijke en geloofwaardige manier overbrengen naar de consument, en bij uitbreiding naar alle belanghebbenden in het ecosysteem zoals beleidsmakers, investeerders, landbouwers en voedingsbedrijven?
Hier komt de risk-benefit assessment (RBA) in beeld: een methode die de risico's en voordelen van een technologie systematisch analyseert, managet en communiceert. Binnen het Europese B-Trust-project wordt op deze aanpak verder gebouwd om biotechnologische innovaties te evalueren en draagvlak te creëren bij betrokken stakeholders.
WAT IS EEN RISK-BENEFIT ASSESSMENT?
Een RBA is een gestructureerde methode om de mogelijke risico's en voordelen van een technologie af te wegen. Binnen de voedingswetenschappen is dit een relatief nieuwe benadering, geïnspireerd op methodes uit de gezondheidszorg. Beleidsmakers gebruiken de resultaten van RBA’s onder andere bij het opstellen van (nationale) voedingsadviezen.
Er bestaan momenteel Europese richtlijnen voor het opstellen van RBA’s voor voedingsproducten, maar in deze methode die ontwikkeld is door de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) wordt enkel gefocust op wetenschappelijk bewezen gezondheidseffecten van de consumptie van voedingsmiddelen.
Als we kijken naar acceptatie van een voedingsproduct, speelt niet enkel de wetenschappelijk bewezen impact op de gezondheid een rol, maar ook veel andere factoren, die dan nog eens verschillen per belanghebbende. Zo kijken consumenten, landbouwers, voedingsproducenten, beleidsmakers en investeerders allemaal anders naar eenzelfde innovatief product/technologie. Naast de wetenschappelijke gezondheidsrisico’s en - –baten (evidence based), bestaan er ook een hele reeks andere risico’s en baten (perveived risks and benefits).
Onderzoekers zoals Rozante et al benadrukken dan ook dat een effectieve RBA niet alleen de wetenschappelijk bewezen impact van een technologie op de gezondheid moet beoordelen, maar ook rekening moet houden met andere sociale en economische factoren. Dit is cruciaal om de publieke acceptatie en beleidsvorming te ondersteunen. Zij stellen daarom de Multi-Criteria Decision Analysis voor als methode.
MULTI-CRITERIA DECISION ANALYSIS: EEN BREDER BEOORDELINGSKADER
Multi-Criteria Decision Analysis (MCDA) is één van de meest effectieve methoden om een RBA uit te voeren. Deze methode maakt het mogelijk om complexe beslissingen te structureren in situaties waar er niet één duidelijke beste oplossing is door zowel kwantitatieve als kwalitatieve criteria in overweging te nemen en door gewichten toe te kennen aan die criteria. Zo kunnen onder andere verschillende percepties van verschillende belanghebbenden worden meegenomen.
Toegepast op biotechnologie zijn de typische stappen in dit proces (naar Rozante et al):
- Definieer de nieuwe technologie en de mogelijke alternatieven.
- Definieer de evaluatiecriteria: de risico’s en baten gerelateerd aan de nieuwe technologie die relevant zijn om de alternatieven tegen af te wegen. De risico’s en baten zijn niet louter gezondheid gerelateerd, maar gaan veel breder.
- Verzamel alle data en evalueer de evaluatiecriteria voor elk alternatief. Dataverzameling gebeurt door literatuurstudie, gesprekken met experts en eventueel interviews met relevante stakeholders.
- Ken gewichten toe aan de criteria, afhankelijk van hun belang.
- Bepaal per alternatief hoe ze presteren tegenover de nieuwe technologie, rekening houdend met de data van (3) en (4).
- Communiceer en visualiseer het resultaat.
Meteen wordt duidelijk dat een technologie op veel meer vlakken kan beoordeeld worden dan enkel gezondheid door in stap (2) relevante criteria te definiëren. Zo kunnen bijvoorbeeld zaken als financiële impact en landgebruik worden meegenomen.
CO-CREATIE ALS BRUG TUSSEN WETENSCHAP EN MAATSCHAPPIJ
In het B-Trust-project worden de eerste drie stappen van de MCDA doorlopen bij zes biotechnologische innovaties (lees hier meer over de gekozen innovaties: B-Trust: Bruggen bouwen voor bio-innovatie - Flanders' FOOD). Het doel van het project is namelijk niet om een uitgebreide RBA op te zetten voor elk van deze innovaties, maar wel om een methode te ontwikkelen om consumentenacceptatie van biotechnologische innovaties te verhogen.
In stap (1) en (2) van de MCDA worden de technologie en enkele alternatieven gedefinieerd, en worden de gekende risico’s en baten in kaart gebracht. In stap (3) wordt naast de klassieke dataverzameling ook data verzameld via participatieve co-creatiesessies met consumenten, landbouwers, investeerders, voedingsbedrijven en beleidsmakers. In deze sessies wordt gepolst naar de zorgen, verwachtingen, percepties en waarden van de deelnemers rond elk van de zes vooropgestelde biotechnologieën. Dit leidt tot een dynamisch en iteratief proces waarin wetenschappelijke gegevens worden verrijkt met inzichten en percepties van actoren uit de samenleving van zowel diegenen die verantwoordelijk zijn voor de implementatie als diegenen die erdoor geïmpacteerd zijn.
NAAR MEER VERTROUWEN IN BIOTECHNOLOGIE
De volgende stap in het B-Trust-project is het vormgeven van interventies op verschillende vlakken. Er wordt onderzocht hoe biotechnologische innovaties het best vorm kunnen krijgen zodat consumenten zich geïnformeerd voelen en hun bezorgdheden getackled worden. Op die manier krijgen ze meer vertrouwen in de technologie, zodat ze hopelijk ook voedingsproducten die gemaakt zijn aan de hand van biotechnologie op hun bord zullen leggen.
MEER WETEN?
Wil je het project van dichtbij volgen? Dat kan! Volg het project op sociale media en op het B-Trust Forum.
Het B-Trust Forum is een essentieel onderdeel van het B-Trust-project en biedt een platform voor actieve betrokkenheid en samenwerking tussen diverse belanghebbenden. Op het forum kunnen deelnemers hun zorgen, verwachtingen en ideeën delen met betrekking tot biotechnologische innovaties. Je vindt er een brede waaier aan informatie zoals masterclasses en actuele updates over de EU-regelgeving.
Ook interessant!
