Het promoten van voedselgeletterdheid bij jongvolwassenen is van cruciaal belang voor het bevorderen van een gezonde levensstijl. Maar we zijn nog steeds op zoek naar geschikte manieren om jongvolwassenen deze kennis en vaardigheden bij te brengen. Eén van die manieren zou kunnen zijn via berichten op voedingsmedia. Maar wat vinden jongvolwassenen zelf?
Voedingsmedia als opportuniteit om voedselgeletterdheid te promoten?
Het promoten van voedselgeletterdheid bij jongvolwassenen is van cruciaal belang voor het bevorderen van een gezonde levensstijl. Echter zijn we nog steeds opzoek naar geschikte manieren om jongvolwassenen deze kennis en vaardigheden bij te brengen. Eén van die manieren zou kunnen zijn via voedingsmedia berichten. Omdat jongvolwassenen enorm veel tijd spenderen met media komen zij dagelijks in contact met voedingsmediaberichten. Voedingsmediaberichten gaan over alle mediaberichten over voeding en eten die verspreid kunnen worden via verschillende mediakanalen (print, TV, sociale media, ...). Deze berichten
zijn al heel erg aanwezig in het huidige medialandschap, wat de vraagt oproept of deze berichten de voedingskeuzes kunnen beïnvloeden en ondersteunen van jongvolwassenen. Dit onderzoek heeft gekeken naar hoe jongvolwassenen bestaande voedingsmediaberichten ervaren als barrières of opportuniteiten op hun voedselgeletterdheid.
Relevantie
In de leeftijdsgroep van 18 tot 25 jaar ervaren jongvolwassenen allerlei veranderingen. Zo krijgen ze tijdens deze overgang vaak voor het eerst de kans om zelfstandige keuzes te maken, waaronder op het gebied van voeding. Echter, de kwaliteit van hun eetgedrag verslechtert doorgaans in deze periode, met een groter risico op een ongezonde levensstijl dat zich doortrekt later in het leven. Dit kan zich bijvoorbeeld uiten in minder consumptie van fruit en groenten, meer fastfood en het regelmatig overslaan van ontbijt. Om de gezondheidsrisico's gerelateerd aan een ongezond dieetpatroon te vermijden en de gezondheid en welzijn van jongvolwassenen te bevorderen, is het belangrijk om voedselgeletterdheid te stimuleren.
Wat is voedselgeletterdheid?
Voedselgeletterdheid gaat over het hebben van de kennis, vaardigheden en zelfeffectiviteit die nodig zijn om een gezonde maaltijd te plannen en beheren, te selecteren, te bereiden en te consumeren op manieren die de fysieke en mentale gezondheid bevorderen.
- Het ‘plannen en beheren’ van maaltijden omvat het maken van tijd voor een maaltijd en het plannen van het budget.
- Bij ‘selecteren’ gaat het om het selecteren van boodschappen, het begrijpen van voedsellabels en het beoordelen van de kwaliteit van voedsel.
- ‘Bereiden’ benadrukt het belang van het maken van een smakelijke maaltijd met beschikbare ingrediënten en keukengerei, en het toepassen van basisprincipes van voedselhygiëne.
- 'Consumeren' impliceert het begrip dat voedsel invloed heeft op het persoonlijke welzijn, dat de voedselinname gebalanceerd moet zijn en dat er van maaltijden genoten moet worden samen met anderen.
Uit eerdere studies is gebleken dat hogere voedselgeletterdheid gepaard gaat met een hogere frequentie van fruit- en groenteconsumptie, lagere consumptie van snacks en suikerhoudende dranken en een lagere zelfrapportage van langdurige ziekte en slechte gezondheidstoestand.
Studieopzet
Er werden 7 focusgroepdiscussies met 37 jongvolwassenen georganiseerd. De photovoicetechniek werd gebruikt om de ervaringen van de deelnemers met voedingsmedia in het echte leven te weerspiegelen. Zo werd aan de deelnemers gevraagd een kort fotodagboek bij te houden als stimulans voor de discussies. Deelnemers werden geselecteerd via een gestratificeerde steekproefmethode om een evenwichtige verdeling van geslacht en sociaal-economische status te garanderen. De focusgroepdiscussies werden gehouden op de universiteit en lokale jeugddiensten of beroepsonderwijsscholen om de deelnemers zich comfortabel te laten voelen. De semigestructureerde groepsinterviews werden opgenomen en getranscribeerd, waarna ze werden gecodeerd en geanalyseerd met behulp van de grounded theory-aanpak.
Kenmerken van de deelnemers
Aan de zeven focusgroepen namen 21 (56,8%) vrouwelijke en 16 (43,2%) mannelijke deelnemers deel, met een gemiddelde leeftijd van 21,32 jaar. De meerderheid van de deelnemers waren studenten (70,3%) die voltijds bij hun ouders woonden (62,2%). Deelnemers met een hogere sociaaleconomische status (54,1%) waren iets meer aanwezig in de steekproef.
Resultaten
De resultaten van het onderzoek tonen aan dat jongvolwassenen voedingsmediaberichten zowel als een opportuniteit als een barrière zien om hun voedselgeletterdheid te verbeteren. Tijdens de focusgroepen werden de vier kernconcepten van voedselgeletterdheid besproken, maar sommige concepten kwamen meer aan bod dan anderen. Bijvoorbeeld, bereiden werd veel vaker genoemd dan plannen. We overlopen de resultaten volgens de volgorde van kernconcepten van voedselgeletterdheid:
1. Plannen en beheren van voedselinname
Deze component werd het minst aangehaald. In drie van de zeven focusgroepen gaven respondenten aan dat voedingsmedia, vooral kookboeken en online voedingsmedia, hen hielpen bij het opstellen van een plan om voedselinname te beheren. Het plannen en beheren kan vergemakkelijkt worden door bepaalde specifieke platformfeatures, denk bijvoorbeeld aan het kunnen opslaan van een recept op Instagram of het maken van een online boodschappenlijstje. Er werden geen specifieke barrières geïdentificeerd voor dit kernconcept van voedselgeletterdheid.
2. Selecteren van voedingsmiddelen
De percepties van de deelnemende jongvolwassenen met betrekking tot het selecteren van voedingsmiddelen waren gericht op twee aspecten: het verkrijgen van kennis over voeding en het uitbreiden van de interesse in nieuwe en verschillende voedingsculturen. In elke focusgroep werd de rol van voedingsmedia besproken om kennis over diëten en andere voedsel gerelateerde onderwerpen over te brengen. Voedingsmedia werden gezien als een inspiratiebron om een specifiek dieet te volgen. Niet alle voorgestelde diëten in voedingsmedia voldoen echter aan de nutritionele normen, wat een belemmering kan zijn voor het consumeren van een gezond dieet. Daarbovenop gaven de deelnemende jongvolwassenen ook aan dat er heel veel informatie beschikbaar is, wat het voor hen ook moeilijk maakt om de juiste informatie te vinden.
3. Bereiden van maaltijden
In de context van het kernconcept 'bereiden van maaltijden', bleek uit onze resultaten dat voedingsmedia zowel een opportuniteit als een barrière kunnen zijn voor jongvolwassenen. Deelnemers gaven aan dat voedingsmedia die voedings- of kooktechnieken tonen hen in staat stelden om sneller een gerecht te bereiden en hen inspireerden om deze in de keuken toe te passen, zogenaamde ‘food hacks’. De deelnemers gebruikten recepten uit voedingsmedia om maaltijden te bereiden, wat hen hielp bij het ontwikkelen van hun vaardigheden in de keuken. Ze volgden recepten nauwkeurig of pasten ze aan om hun eigen gerechten te creëren. Als een recept echter te moeilijk leek om te bereiden, niet overeenkwam met hun voorkeuren of te veel of moeilijk verkrijgbare ingrediënten vereiste, gaven de deelnemers aan het recept niet te bereiden. Dit maakt duidelijk dat voedingsmedia moeten bijdragen aan deze kennis, bijvoorbeeld door een basisrecept te geven en suggesties te doen voor vervangende ingrediënten. Het is daarom belangrijk om de juiste balans te vinden in voedingsmedia en te focussen op het bieden van relevante en praktische informatie om zo de voedselgeletterdheid van jongvolwassenen te bevorderen.
4. Eten van maaltijden
Vijf van de zeven focusgroepen bespraken het gebruik van voedingsmedia als een mogelijkheid om samen te koken en te eten met anderen. Respondenten gaven aan dat ze kookboeken gebruikten om maaltijden te plannen en recepten te bereiden met vrienden. Sommige mannelijke deelnemers gaven zelfs aan dat ze uitsluitend recepten uit voedingsmedia gebruiken wanneer ze voor anderen koken. Bovendien gaven sommige deelnemers aan dat voedingsmediaberichten hen hongerig maakten of hen verleidden tot het eten van voeding, vooral bij afbeeldingen van energierijk en calorierijk voedsel. Zo gaven ze ook aan dat deze berichten hen ervan weerhielden om gezond te eten.
Conclusies
Uit ons onderzoek blijkt dat voedingsmediaberichten zowel opportuniteiten als barrières kunnen vormen in het verhogen van de voedselgeletterdheid onder jongvolwassenen. Hoewel ons onderzoek geen specifieke barrières aan het licht heeft gebracht met betrekking tot het plannen en beheren van voedsel, is uit andere literatuur gebleken dat jongvolwassenen over het algemeen weinig aandacht besteden aan dit aspect van voedselgeletterdheid. Dit betekent echter niet dat er geen nood is aan ondersteuning op dit vlak. Integendeel, het is belangrijk om jongvolwassenen te helpen bij het ontwikkelen vanvaardigheden op het gebied van plannen en beheren, aangezien dit cruciaal is voor het verbeteren van hun voedselgeletterdheid.
Verder beschouwen jongvolwassenen voedingsmedia zowel als een bron van kennis als een potentiële negatieve invloed op hun eetgedrag. De overvloed aan berichten in het huidige medialandschap kan leiden tot ongezondere eetgewoonten en het volgen van diëten, afhankelijk van wat er wordt afgebeeld en hoe jongvolwassenen hierop reageren.Deze bevindingen kunnen worden gebruikt om bewustmakingscampagnes op te zetten die zich richten op het bevorderen van positieve voedingsmedia en het stimuleren van kritisch denken en voedingseducatie onder jongvolwassenen.
Hoewel jongvolwassenen al aangeven dat er mogelijkheden zijn om te leren vanvoedingsmedia, kunnen we het effect hiervan nog vergroten door de manier waarop we deze berichten vormgeven te optimaliseren. Hierbij is het van belang om kritisch te kijken naar wat er momenteel wordt afgebeeld en welke strategieën we daaruit kunnen leren voorde promotie van gezond voedsel. Daarnaast hebben jongvolwassenen behoefte aan meer educatie en moeten we hen stimuleren om kritischer te worden in hun keuzes omtrent voeding.
Vind je dit onderwerp interessant?
Dan hebben we goed nieuws voor jou! Op donderdag 7 september 2023 organiseren we immers een hele inspiratiedag die in het teken staat van communicatie binnen de voedingsindustrie. Wat is de relatie tussen food media en consumentengedrag? Wat zijn de onderbewuste reacties op mediaberichten over voeding? En hoe kan je consumenten al betrekken bij de ontwikkeling van voedingsproducten? Dit en nog veel meer kom je te weten op dit event.
Auteur: Dra. Lauranna Teunissen
Promotoren: prof. dr. Heidi Vandebosch, prof. dr. Christophe Matthys, prof. dr. Charlotte De Backer
Met ondersteuning van: dr. Sara Pabian, dr. Kathleen Van Royen, dra. Isabelle Cuykx, dra. Paulien Decorte, dra. Corinne Herrijgers
Bronnen:
- Arnett, J. J. (2014). Emerging adulthood: The winding road from the late teens through thetwenties. Oxford University Press.
- Deforche, B., Van Dyck, D., Deliens, T., & De Bourdeaudhuij, I. (2015). Changes in weight,physical activity, sedentary behaviour and dietary intake during the transition to highereducation: a prospective study. International Journal of Behavioral Nutrition and PhysicalActivity, 12(1), 1-10. https://doi.org/10.1186/s12966-015-0173-9
- Engler-Stringer, R. (2010). Food, cooking skills, and health: a literature review. Canadianjournal of Dietetic practice and research, 71(3), 141-145. https://doi.org/10.3148/71.3.2010.141
- GBD 2015 Obesity Collaborators. (2017). Health effects of overweight and obesity in 195
- countries over 25 years. New England Journal of Medicine, 377(1), 13-27.https://doi.org/10.1056/NEJMoa1614362
- Griffioen, N., Scholten, H., Lichtwarck-Aschoff, A., Van Rooij, M., & Granic, I. (2021). Everyonedoes it—differently: A window into emerging adults’ smartphone use. Humanities and SocialSciences Communications, 8(1), 1-11. https://doi.org/10.1057/s41599-021-00863-1
- Krueger, R. A. (2014). Focus groups: A practical guide for applied research. Sage publications.
- Malan, H., Watson, T. D., Slusser, W., Glik, D., Rowat, A. C., & Prelip, M. (2020). Challenges,opportunities, and motivators for developing and applying food literacy in a university setting:A qualitative study. Journal of the Academy of Nutrition and Dietetics, 120(1), 33-44.https://doi.org/10.1016/j.jand.2019.06.003
- Nelson, M., Story, M., Larson, N. I., Neumark-Sztainer, D., & Lytle, L. A. (2008). Emergingadulthood and college-aged youth: an overlooked age for weight-related behavior change.Obesity, 16(10), 2205. https://doi.org/10.1038/oby.2008.365
- Niemeier, H. M., Raynor, H. A., Lloyd-Richardson, E. E., Rogers, M. L., & Wing, R. R. (2006). Fastfood consumption and breakfast skipping: predictors of weight gain from adolescence toadulthood in a nationally representative sample. Journal of adolescent Health, 39(6), 842-849. https://doi.org/10.1016/j.jadohealth.2006.07.001
- Slater, J., Falkenberg, T., Rutherford, J., & Colatruglio, S. (2018). Food literacy competencies:A conceptual framework for youth transitioning to adulthood. International journal ofconsumer studies, 42(5), 547-556. https://doi.org/10.1111/ijcs.12471
