Mag het een beetje minder zijn?

De campagne ‘40 dagen zonder vlees’ heeft duidelijke voor- en tegenstanders. Feit is dat het een grote groep consumenten doet nadenken over hun vleesconsumptie. Waar zitten de opportuniteiten voor bedrijven om te innoveren en om nieuwe producten op de markt te brengen?

Tijd voor paniek voor de vleesindustrie?

Voorstaanders van de Dagen Zonder Vlees campagne zetten vooral in op een duurzamere wereld voor dier, mens en milieu, willen de impact van vleesconsumptie op het klimaat onder de aandacht brengen en andere consumenten overtuigen om hun gedrag bij te sturen.

Tegenstanders zijn het beu dat (niet enkel met deze campagne) één enkel, hoogkwalitatief Belgisch product met de vinger wordt gewezen en dat het weglaten van dit één product niet dé oplossing is om klimaatverandering tegen te gaan of om duurzamer te leven. Denk bijvoorbeeld aan vele vliegtuigkilometers, auto voor korte ritten die met de fiets kunnen, plastic in de oceanen, ....

Om die reden focust de campagne dit jaar ook op het verminderen van voedselverspilling en verpakkingsafval. Er wordt een lans gebroken voor meer seizoenproducten en lokaal geproduceerde producten. Alhoewel ook hier een kanttekening bij moet worden gedaan, lokaal is bv. niet altijd duurzamer (bv. op vlak van CO2 impact voor serreteelt).

Feit is, vlees is een hoogwaardige bron van eiwitten, B-vitaminen (B1, B3, B6 en vooral ook B12) en de mineralen ijzer en zink en de eiwitten die vlees levert zijn van een goede biologische kwaliteit. Dus vlees eten is gezond, maar we eten met ons allen enerzijds te weinig groenten en anderzijds te veel vlees. Bij vlees kunnen we dus best een beetje minderen. Volgens de voedingsaanbevelingen heeft een mens voldoende met een dagelijkse portie van 100g vlees, vis, eieren of plantaardige vervangproducten. Variatie tussen deze voedingsproducten wordt sterk aanbevolen. Elke dag vlees eten is dus niet noodzakelijk en de groep consumenten die hun voedingspatroon daaraan aanpast groeit.

Tijd voor paniek voor de vleesindustrie? Niet noodzakelijk. Hoewel we ons er wel voor moeten behoeden dat het kind niet met het badwater wordt weggesmeten. Dat kan door te focussen op kwalitatieve aspecten, zoals nutritioneel rijk en smaakvol vlees. Anderzijds is aanpassen aan de veranderingen door te innoveren een must om mee te blijven. Word geen Kodak, wordt weleens gezegd, en denk niet dat ‘het wel zal overwaaien’, maar sta open voor innovatie.

De verschillende standpunten rond deze campagne kunnen daarbij een inspiratiebron zijn, een barometer, voor nieuwe producten die inspelen op wat de wensen en noden van mens en maatschappij. We zien innovatie hier als een breed begrip, en denken verder dan één schakel in de keten. We hebben een efficiënter systeem nodig, waarin elke speler – consument, landbouw, verwerker, logistiek, federaties en beroepsverenigingen, belangengroepen etc. zijn verantwoordelijkheid opneemt en innovatief uit zijn eigen hoek komt.

Consumenten willen hun vleesconsumptie verminderen, omwille van hun gezondheid of vanuit duurzaamheidsbeweegredenen, zoals de 10% van de bevolking die meedoen aan de campagne Dagen Zonder Vlees. Boeren willen op een verantwoorde en respectvolle manier gezonde dieren houden. Voedingsbedrijven hebben baat bij een duurzamere productie/verwerking van vlees en vleesproducten, niet enkel omwille van economische redenen, maar ook om kwalitatieve en lekkere producten op de markt te zetten met een ethische code.

De opportuniteiten

Hybride vleesproducten

‘Hybride producten’ zijn producten waarvan een deel van het dierlijke eiwit wordt vervangen door plantaardig eiwit. Hier en daar werden in de voorbije jaren in Europa al hybride vleesbereidingen op de markt gebracht, maar ze waren tot nu toe weinig succesvol doordat de smaak, textuur of consumentenperceptie een streep door rekening deden. Terwijl het combineren van vlees met plantaardige producten ook een manier kan zijn om de producten niet alleen nutritioneel, maar ook op gebied van smaak te verrijken. Rond hybride vleesproducten zijn trouwens nog een aantal projecten in vorming (CropExplore) of opstartfase (Meathybrid), onderaan het artikel vind je meer info.

Insecten en andere niet-conventionele dierlijke eiwitten

Er is al veel te doen geweest rond het eten van insecten als het voeding van de toekomst. Verwacht wordt dat in de toekomst de kweek van insecten net iets efficiënter uitkomt in termen van voederconversie dan kippenvlees. Daarenboven kunnen insecten bepaalde biomassastromen valoriseren en kringlopen helpen sluiten. Maar het is maar te bekijken of deze ook werkelijk gaan doorbreken als conventionele voedselbron. Misschien kunnen we evengoed kwallen eten? Of moeten we gewoon beter gebruik maken van de dierlijke nevenstromen, en meer van het ‘slachtafval’ opeten? Of zetten we in op de – nu in het labo, binnenkort in de groeitank – kweekvleesburger?

Plantaardige eiwitten: traditionele, nieuwe en ‘mooi meegenomen’ 

Vegetariërs en veganisten halen hun eiwitten voornamelijk of geheel uit plantaardige bronnen, zoals peulvruchten (linzen, soja, kikkererwten, …), paddestoelen of noten. Nu de vleesconsumptie onder vuur ligt, stijgt de populariteit van deze eiwitrijke gewassen weer. Maar ook nieuwe bronnen zoals zeewier, microalgen, eendenkroos etc. worden bekeken. Bij deze groene planten wordt daarbij vooral gekeken naar het hoogwaardige eiwit RuBisCo, een eiwit betrokken bij de fotosynthese. Veel bedrijven zijn volop aan het experimenteren om producten te ontwikkelen op basis van of met ingrediënten uit deze alternatieve eiwitbronnen.

Maar de planten hoeven niet speciaal als eiwitbron gekweekt te worden. Heel wat reststromen van de plantaardige productie en verwerking bevatten nog waardevolle componenten en eiwitten. Die zijn 'mooi meegenomen'. De uitdaging hierbij ligt vaak in de snelle verderverwerking van de plantaardige reststromen omwille van hun beperkte houdbaarheid, maar ook hieraan wordt volop onderzocht en geëxperimenteerd in Vlaanderen en Europa (onder andere het project FoodFromFood, zie meer info onderaan het artikel).

Systeeminnovatie: Samen innoveren, samen oplossingen bedenken

De meest verrassende ideeën over hoe de vleessector (en bij uitbreiding de gehele voedingsindustrie) duurzamere keuzes kan aanbieden komen vaak naar boven wanneer verschillende betrokken partijen samen nadenken. In eerste instantie zullen vele ideeën niet haalbaal lijken en/of veel weerstand oproepen. Maar de Apple computer zou er op dag van vandaag niet zijn, moest Steve Jobs toen geluisterd hebben naar diegene die zeiden dat het technologisch onmogelijk was. Codesign of cocreatie zijn maar twee technieken om samen met anderen gelijken of met ketenpartners tot een systeeminnovatie te komen. Het toepassen van deze technieken in de agrivoedingsindustrie komt trouwens ook aan bod in de projecten Codesign Aliment & Food Heroes (meer info onderaan het artikel).

De win-win van een duurzamere eiwitproductie

Voor- en tegenstanders van de campagne ’40 Dagen Zonder Vlees’ hebben te winnen bij het herwonnen respect van consumenten voor het (vlees)product. Dergelijke campagnes benadrukken meestal enkel een aspect van het geheel maar zetten toch aan tot debat en dragen bij tot betere bewustwording.

Duurzaamheid heeft niet enkel te maken met het milieu, maar ook met mensen en economie. Een prijs voor vlees - en andere voedingsproducten - die de echte toegevoegde waarde van het product weerspiegelt geeft boeren de ruimte om opnieuw te investeren in gezondere en gelukkigere dieren en voedingsbedrijven de ruimte om verder duurzaam te produceren en te innoveren. Als we met ons allen minder vlees consumeren – als het een zondagsmenu wordt – eten we met zijn allen een lekker en duurzaam product, met respect voor mens, milieu en dier.

Bronnen

Meer Info

Meathybrid – Oplossingen voor voedings- en ingrediëntenproducenten om door het gebruik van alternatieve grondstoffen en processen -  de ontwikkeling van kwaliteitsvolle en nutritioneel hoogwaardige hybride vleesproducten - de duurzaamheid van vleesbereidingen te verhogen, waar veel aandacht wordt besteed aan consumentenperceptie, smaak- en textuurbeleving. Het project zal op 1 juli 2017 van start gaan. Geïnteresseerde bedrijven kunnen aansluiten door contact op te nemen met Bianka Kühne en Ellen Fierens.

CropExplore – Projectidee waarbij het potentieel van niet-conventionele gewassen om voedingsproducten (bijvoorbeeld bakkerijproducten of hybride vleesproducten) nutritioneel en smakelijk te verrijken in kaart wordt gebracht. Onder andere de impact op het nutritioneel profiel, maar ook op smaak, structuur en houdbaarheid. Bij interesse en voor meer info neem je best contact op met Charlotte Boone.

FoodFromFood – Brengt aanbieders en afnemers van plantaardige reststromen samen in Vlaanderen en Nederland. Via verschillende technologiepistes wordt o.a. de extractie van hoogwaardige eiwitten uit plantaardige reststromen beoogt. Hiervoor kunnen bedrijven subsidies ontvangen voor pilottesten. Geïnteresseerde bedrijven kunnen contact opnemen met Marie Demarcke.

Codesign Aliment – biedt begeleidingstrajecten aan rond codesign en cocreatie voor kmo's uit de agrovoedingsindustrie. Codesign is een nieuw product of dienst ontwikkelen samen met een andere partij. Dit kan een consument zijn of een leverancier, maar ook een logistieke partner of zelfs meerdere samen. Cocreatie gebruiken we wanneer gelijkwaardige spelers samenkomen om iets nieuws te creëren. Bijvoorbeeld een groep consumenten die samen nadenken over nieuwe verpakkingsmogelijkheden of een groep voedingsbedrijven die samen zoekt naar het toevoegen van een belevingselement aan hun product. Geïnteresseerde bedrijven die graag meer willen weten over hoe codesign en cocreatie werkt en/of willen instappen in een begeleidingstraject kunnen bij Raf Geenen terecht.

Food Heroes – zet in op het terugdringen van voedselverliezen in de eerste schakels van de agri-voedingsketen. De doelstelling is om agri-voedingsbedrijven samen te brengen met designers, consumenten, ketenpartners, marketiers, technologieaanbieders, onderzoekers etc. om via co-design innovatieve oplossingen te bedenken en uit te testen. Geïnteresseerde bedrijven kunnen zich aanmelden bij Bianka Kühne.