Schoon schip maken met het concept ‘clean label’

Concepten zoals ‘clean(er) label’ en ‘natuurlijk’ zijn de laatste jaren sterk in opmars. Is de vraag naar clean label producten echter gegrond en is het voor de voedingsfabrikant mogelijk om aan deze vraag tegemoet te komen zonder problemen te krijgen met de houdbaarheid van de producten en wettelijke verplichtingen?

Concepten zoals ‘clean(er) label’ en ‘natuurlijk’ zijn de laatste jaren sterk in opmars. Deze trend speelt in op de vraag van consumenten naar producten zonder chemische bewaarmiddelen, additieven en E-nummers. Er is echter geen eenduidige definitie van ‘clean label’ of ‘natuurlijk’ en meerder interpretaties zijn hierdoor mogelijk. Is de vraag naar clean label producten echter gegrond en is het voor de voedingsfabrikant mogelijk om aan deze vraag tegemoet te komen zonder problemen te krijgen met de houdbaarheid van de producten en wettelijke verplichtingen?

Voor veel consumenten hebben E-nummers een zeer negatieve bijklank gekregen, maar men mag deze zeker niet allemaal over dezelfde kam scheren. Een E-nummer is namelijk verplicht volgens de Europese wetgeving voor alle ingrediënten die toegevoegd worden met als doel een functie te vervullen zoals conservering. Recent kreeg rozemarijnextract het E-nummer E392. Om een ingrediënt te mogen gebruiken in de voeding en een E-nummer te verkrijgen, moet een uitgebreide goedkeuringsprocedure doorlopen worden waarin de zuiverheid en veiligheid van het product wordt aangetoond. Consumenten zullen echter rozemarijnextract als meer ‘clean’ beschouwen dan E392. Voedingsproducenten zullen er daarom meestal voor verkiezen om rozemarijnextract op hun etiket te declareren in plaats van E392, hoewel het dus in beide gevallen om hetzelfde product gaat. De concepten ‘natuurlijk’ en ‘clean label’ kunnen dus niet zomaar losgekoppeld worden van E-nummers. 

Indien er geen producten meer gebruikt zouden worden, die volgens de wetgeving verplicht een E-nummer moeten hebben, zou dit betekenen dat er geen conserveermiddelen, ook geen natuurlijke, mogen toegevoegd worden aan levensmiddelen. Dit zou voor bepaalde producten zoals bijvoorbeeld bereide vleeswaren een zeer groot risico inhouden voor de voedselveiligheid. De uitbraken van listeria- en salmonellabesmettingen zouden sterk toenemen, resulterend in een groot risico voor de bevolking. 

Wegstappen van de E-nummers is wettelijk gezien dus niet mogelijk. Dat betekent niet dat we voor bepaalde additieven en conserveermiddelen geen beter/gezonder alternatief kunnen vinden. In het Flanders’ FOOD-project Extendlife werd er op zoek gegaan naar natuurlijke componenten (b.v. thymol uit tijm) die gebruikt kunnen worden omwille van hun antifungale, antimicrobiële of antioxiderende werking. Het project werd uitgevoerd in samenwerking met ILVO-Technologie en Voeding en de onderzoeksgroepen Enzym-, Fermentatie- en Brouwerijtechnologie en Moleculaire Geurchemie (KU Leuven) en werd eind 2019 beëindigd. Zowel voor vlees- als bakkerijproducten werd een mix van natuurlijke componenten gevonden die de houdbaarheid verlengen en een vergelijkbare functionaliteit hebben als de klassieke conserveringsmiddelen. Natuurlijke componenten dienen, indien ze individueel gebruikt worden, vaak boven de smaak- en geurdrempelwaarde te worden gedoseerd om voldoende werkzaam te zijn met mogelijke ongewenste smaak- en aroma eigenschappen als gevolg. Naast een hogere kostprijs en de wetgeving rond etikettering is dit een van de redenen waarom er nog maar weinig concrete toepassingen zijn in de voedingsindustrie. In de antifungale of antimicrobiële mix getest in het Extendlife-project, werden de natuurlijke componenten in concentraties gebruikt waarbij deze componenten sensorisch niet als storend werden waargenomen. Aangezien deze natuurlijke componenten gebruikt worden voor hun antifungale, antimicrobiële en/of antioxidatieve functionaliteit, dienen ze ook als additief te worden gedeclareerd en een E-nummer te verkrijgen. 

Clean label is een trend die niet zomaar van de kaart zal verdwijnen, maar die weloverwogen benaderd moet worden. E-nummer-vrij zou niet het streefdoel op zich mogen zijn van de clean label-problematiek. Wel moet men zich toeleggen op transparantie, informatie aan de consument over de gebruikte ingrediënten en een algemene reductie van het aantal gebruikte ingrediënten en additieven. 

Bronnen