Meet Nangka… of Jack voor de vrienden

Jackfruit

De steeds toenemende wereldbevolking, de niet meer te negeren klimaatsverandering en de groeiende vraag van de consument naar een meer gevarieerd eetpatroon verplichten ons te zoeken naar alternatieven voor onze basisgewassen zoals tarwe, maïs en suiker. En misschien is jackfruit hier wel een heel geschikte kandidaat voor!

Wat is er mis met onze traditionele graankorrel en patat?

In principe helemaal niets. Tarwe, maïs, rijst, aardappel, sojabonen, … : allemaal uitstekende leveranciers van koolhydraten, eiwitten, vitaminen en mineralen. En toch wringt er iets. Enerzijds lijdt maar liefst 11 procent van de wereldbevolking honger en anderzijds stijgt het aantal mensen met obesitas. Van de naar schatting 10 000 eetbare plantensoorten worden er wereldwijd maar een handvol intensief geteeld, wat zorgt voor bodemuitputting en gevoeligheid voor ziekten en plagen. De groeiende wereldbevolking en de gevolgen van de klimaatverandering maken duidelijk dat we dringend moeten diversifiëren in onze geteelde grondstoffen om op al deze veranderingen te anticiperen. Vele van deze grondstoffen zijn echter reeds bekend in andere continenten en zo is ook jackfruit klaar om door ons te worden ontdekt … .

Kennen jullie JACK al? 

Nangka, jackfruit of kortweg jack is een boom die behoort tot de familie van de Moraceae en is waarschijnlijk afkomstig uit de regenwouden van het Indiase schiereiland. Van hieruit is hij dan verder verspreid geraakt in Azië, tropisch Afrika, Midden- en Zuid-Amerika en Australië. Wat dit gewas zo bijzonder maakt, is dat hij van alle bomen de grootste vruchten draagt: zo zijn kolossen van 50 kg niet uitzonderlijk! Het is een vrucht met een harde schil en een binnenkant dat een geel vruchtvlees met zaden bevat. Hoewel de ongeopende vrucht een onaangename geur van bedorven ajuinen verspreidt, heeft het rijpe vruchtvlees een lekkere, zoete smaak met een geur die doet denken aan die van banaan en ananas. Het kent dan ook verschillende toepassingen in desserts en drankjes en er wordt ook wel eens chips van gemaakt. De jonge, onrijpe vrucht heeft dan weer een neutrale smaak en wordt vaak gebruikt in de bereiding van curry’s. Bovendien worden ook de zaden gegeten, zij het dan gebakken of geroosterd.

Jackfruit

Figuur 1: Opengesneden jackfruit. Zijn harde schil, gele vruchtvlees met zaden en de oneetbare, witte delen zijn duidelijk zichtbaar

Wat kan JACK voor ons betekenen?

Het vruchtvlees bestaat tot 30% uit zetmeel en bevat daarnaast ook belangrijke hoeveelheden voedingsvezels, kalium, magnesium, vitamine C, B vitamines en antioxidantia. Deze eigenschappen maken van jackfruit een uitstekend alternatief voor o.a. maïs en tarwe aangezien ze een goede bron van koolhydraten zijn met een grotere mineralenrijkdom. De boom wordt voornamelijk geteeld in tropische klimaten, maar desondanks kan hij tieren op een hele reeks aan bodemsoorten en zou hij zowel droogte als extreme temperaturen kunnen weerstaan. Daarenboven vraagt hij minder irrigatie en pesticideverbruik en moet hij niet telkens opnieuw gezaaid worden. Om deze redenen wordt jackfruit ook wel een food of the future genoemd. En daar stopt het niet. De boom kent niet alleen een voedingstoepassing, ook worden er van de schors meubels vervaardigd en worden de bladeren gebruikt om voedsel in te stomen.

Waar wachten we dan nog op?

Ondanks zijn grote potentieel, is jackfruit in de regio’s van oorsprong niet zo populair. Het is inderdaad misschien niet de meest aantrekkelijke vrucht om te oogsten en te verwerken. Hun gigantische afmetingen en de grote hoeveelheid aan niet-eetbare delen, maken het transport en de opslag allesbehalve kostenefficiënt. En ook de verwerking komt met een handleiding. Naast de zeer intense geur, komt er na het opensnijden een kleverig sap vrij wat het snijden van de vrucht sterk bemoeilijkt. Tel daarbij nog het snelle bederf en we begrijpen de lokale bevolkingen al een stuk beter. Maar er is verandering op komst. In 2013 werd Jackfruit 365 opgericht, een bedrijf dat verpakt, gevriesdroogd jackfruit verkoopt en vooral deze ondergewaardeerde vrucht de aandacht wil schenken die het verdient. Momenteel wordt er ook meer onderzoek verricht naar de ideale bewaaromstandigheden en verwerkingstechnieken alsook naar toepassingen voor de afvalstromen. Zo wordt een deel al gebruikt als veevoeder en zijn er ook studies gaande naar een toepassing als hernieuwbare energiebron. Recent stelde men vast dat het poeder, gemaakt van de niet eetbare delen, het vezelgehalte en de functionele eigenschappen van tarwebrood zou verbeteren. Ook van jackfruitzaadmeel werd al met succes koekjes gemaakt.

Waar kan ik JACK vinden?

Verse jackfruit kan je vinden op markten in Azië en Afrika en ook in blik- of bevroren vorm in lokale supermarkten. Maar nu is jackfruit ook te verkrijgen bij de Albert Heijn supermarkten in ons land. Het vruchtvlees van de jonge jackfruit heeft immers een neutrale smaak die zeer goed andere smaken absorbeert, wat het ideaal maakt om te kruiden of te marineren. Bovendien heeft het een heel vezelige textuur, wat een treffende gelijkenis met stoofvlees of pulled pork oplevert. Een volwaardige vleesvervanger lijkt jackfruit echter niet te zijn. Daarvoor bevat de vrucht niet voldoende ijzer en eiwitten en ook geen vitamine B12. Maar het is zeker de moeite waard om jackfruit zo nu en dan te gebruiken als leuke en lekkere afwisseling in de keuken. Smakelijk!

Jackfruit taco

Figuur 2: taco met jackfruit als alternatief voor pulled pork

Interessant?

Hebben we met dit artikel je nieuwsgierigheid naar minder gekende gewassen geprikkeld? Bij Flanders’ Food hebben we het CropExplore project lopen rond deze alternatieve plantaardige gewassen, waarbij ook gekeken wordt naar mogelijke toepassingen in de voedingsindustrie. Als je hier graag meer informatie over krijgt, kan je alvast een kijkje nemen in het CropExplore project en contact opnemen met Charlotte Boone, Margaux Leemans of Stefaan Roels. 

Bronnen

Tekst:

https://www.npr.org/sections/thesalt/2014/05/01/308708000/heres-the-scoop-on-jackfruit-a-ginormous-fruit-to-feed-the-world?t=1558432877188

https://www.thedailystar.net/a-poor-mans-fruit-now-a-miracle-food-41297

Morton, J. 1987. Jackfruit. p. 58–64. In: Fruits of warm climates. Julia F. Morton, Miami, FL

http://www.crfg.org/pubs/ff/jackfruit.html

http://theconversation.com/as-global-food-demand-rises-climate-change-is-hitting-our-staple-crops-73360

https://www.theguardian.com/environment/2014/apr/23/jackfruit-miracle-crop-climate-change-food-security

https://www.theguardian.com/world/2019/feb/16/jackfruit-stinking-vegan-food-trend-star

http://www.standaard.be/cnt/dmf20171016_03134694

https://www.tijd.be/sabato/gastronomie/lelijk-eendje-schopt-het-tot-de-nieuwe-vleesvervanger-jackfruit/10122409.html

https://www.foodlog.nl/artikel/gaat-deze-vrucht-honger-de-wereld-uithelpen/allcomments/desc/

https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/gezonde-voeding-en-voedingsstoffen/is-jackfruit-een-goede-vleesvervanger-.aspx

https://foodstruct.com/food/jackfruit

Nutritional and Health Benefits of Jackfruit (Artocarpus heterophyllus Lam.): A Review. R.A.S.N Ranasignhe, S.D.T. Maduwanthi, R.A.U.J. Marapana (2019).

Utilization of Jackfruit rind powder as value added ingredient in bread. Reza Feili (2014). Master thesis.

Study on functional properties of raw and blended Jackfruit seed flour (a non-conventional source) for food application. A Roy Chowdhury, A. K. Bhattacharyya, P. Chattopadhyay (2012). 

 

Foto’s:

Shutterstock

Meer info?

Margaux Leemans
knowhow & inspiration manager