Goudsbloem: veel meer dan enkel een kleurrijke sierplant!

Goudsbloem

In Vlaanderen kennen we goudsbloemen voornamelijk als de mooie, gele tot oranje gekleurde bloemetjes uit onze tuinen. Maar wist u dat zij eigenlijk nog veel meer in hun mars hebben? Ze kunnen zowel toegepast worden in de non-foodindustrie als in de voedingssector en bovendien bevatten de zaden een wel heel bijzondere olie.

Goudsbloemteelt in Vlaanderen

De landbouwsector wordt continu met een hele reeks uitdagingen geconfronteerd, denk maar aan het verkrijgen van eerlijke prijzen, de beschikbaarheid van landbouwgrond en de gevolgen van de klimaatverandering. Om de concurrentiekracht en de rendabiliteit van de Vlaamse landbouw te verzekeren, is het onder andere noodzakelijk om in te zetten op innovatieve teelten met een verzekerde afzet in de industrie. En laat nu goudsbloem hier een geschikte kandidaat voor zijn. Daarom tracht het proefcentrum Herent met het VLAIO-project ‘Goudsbloem, een gouden kans!’ om samen met ILVO en Eco Treasures op korte termijn van goudsbloem een praktisch haalbare en financieel interessante teelt te maken.

Goudsbloem veld

Wat maakt de goudsbloem nu zo interessant?

Goudsbloemen zijn oorspronkelijk afkomstig uit het Middellandse Zeegebied maar kunnen zich makkelijk aanpassen aan verschillende klimaatomstandigheden en ook in Vlaanderen goed groeien. Ze kennen al een zeer lange geschiedenis als eetbare bloemen en bovendien wordt de olie uit de bloemen ook al gebruikt in zowel cosmetische als farmaceutische producten. Voor hun specifieke kleurstof zijn goudsbloemen dan weer interessant voor de textielindustrie maar ook om te verwerken in kaas en boter. Recent werd ontdekt dat er niet alleen voor de bloemen maar ook voor de zaden veel interessante toepassingen te vinden zijn. Zo zou goudsbloemzaadolie een vervanging kunnen zijn voor tung-olie in verven. Binnen het project wordt er momenteel volop onderzoek gedaan naar andere industriële toepassingen van de zaadolie en ook naar het mogelijk gebruik hiervan in voedingsproducten. Een dubbeldoelteelt van goudsbloem waarbij eerst de bloemen en dan de zaden geoogst worden, lijkt dan ook een echte opportuniteit.

Goudsbloem zaden

Van bloem tot zaden van goudsbloem. 

En wat maakt goudsbloemzaadolie nu zo speciaal?

Goudsbloemzaadolie bevat enerzijds zeer weinig verzadigde vetzuren en anderzijds een zeer hoog gehalte aan poly-onverzadigde vetzuren. De karakteristieke eigenschappen van de olie worden voornamelijk bepaald door de hoge concentratie aan calendulazuur, een vetzuur dat uitsluitend in goudsbloemen wordt teruggevonden.

Calendulazuur behoort tot de geconjugeerde vetzuren, een speciale klasse van poly-onverzadigde vetzuren waarbij de dubbele bindingen gescheiden worden door één enkelvoudige binding. Afhankelijk of het vetzuur over twee of drie dubbele bindingen beschikt, spreekt men van respectievelijk geconjugeerde linolzuren (CLAs) of geconjugeerde linoleenzuren (CLNAs), waartoe ook calendulazuur behoort.

Goudsbloemolie

In beperkte hoeveelheden nemen wij reeds geconjugeerde linolzuren op uit melkproducten en vlees, aangezien CLAs door microbiële omzettingen gevormd worden in het rumen van herkauwers. Over de precieze effecten op de gezondheid van dit type vetzuren is de wetenschap het echter niet altijd eens. Sommige studies tonen aan dat de consumptie van CLAs vetreductie en spierontwikkeling zou stimuleren en bovendien een anti-inflammatoire en anti-carcinogeen effect zou hebben. Uit andere studies komen deze effecten echter niet naar boven en wordt een eerder negatieve invloed op de gezondheid beschreven.

Door deze tegenstrijdigheden wordt de laatste tijd ook meer onderzoek gedaan naar de geconjugeerde linoleenzuren. Maar ook hier komt naar voren dat voor elk vetzuur afzonderlijk, en dus ook voor calendulazuur, grondige studies nodig zijn aangezien de gezondheidseffecten zeer vetzuur-specifiek zijn.

Goudsbloemzaadolie in onze voeding?

Goudsbloem salade

Doordat goudsbloemzaadolie zoveel onverzadigde vetzuren bevat, is het verhitten van de olie geen goed idee. Dit maakt dat de olie niet geschikt is om in te frituren, te bakken of om te gebruiken in bakmargarine en biscuiterie maar dus wel voor koud gebruik. Daarbij komt wel dat de olie valt onder de Novel Food wetgeving. Dit betekent dat een uitgebreid dossier moet worden opgesteld waarin men moet aantonen dat goudsbloemzaadolie veilig is voor humane consumptie, mede omdat de olie voor wel 60% kan bestaan uit het geconjugeerde calendulazuur. Hoewel De Hoge Gezondheidsraad in het verleden het advies heeft gegeven voedingsproducten verrijkt met geconjugeerde vetzuren niet op de markt te plaatsen, kunnen positieve toxicologische studies die dagelijkse toegelaten dosissen kunnen vastleggen wel soelaas bieden. In dat geval zal goudsbloemzaadolie mogelijks gebruikt kunnen worden in functionele voedingsmiddelen en ook in voedingssupplementen, waarvan over het algemeen geen grote hoeveelheden in één keer van geconsumeerd worden.

Bronnen