Vetten om te ontdekken

Palm ligt onder vuur, en de focus op olijfolie in de keuken begint wat eentonig te worden. Is het geen tijd om eens wat nieuwe bronnen aan te boren?

Vet mag weer. Nutritioneel gezien wordt het gelukkig niet langer gezien als ‘te mijden’, en is het intussen gedaagd dat oliën heel wat nutritionele kwaliteiten kunnen hebben. Maar het ene vet is het andere niet. Er zijn hele grote verschillen in samenstelling, nutritionele en fysicochemische eigenschappen en smaak. Sommige vetten zijn eerder neutraal van smaak en relatief gemakkelijk te winnen, en daardoor meer geschikt voor industriële doeleinden, andere zijn vooral geliefd omwille van hun smaak en/of nutritionele kwaliteiten, en daardoor meer geliefd voor culinaire doeleinden, of zelfs specifiek voor de gezondheidseffecten. Zowel voor de industriële als voor de culinaire oliën zijn misschien wel een aantal interessante onderbenutte bronnen beschikbaar, die een aantal voordelen kunnen hebben ten opzichte van hun conventionele tegenhangers. De moeite om ze eens van nader te bekijken!

Industriële oliën

Nutritionele kwaliteit en duurzaamheidsaspecten bepalen de publieke opinie, en als die slecht uitvalt proberen we op zoek te gaan naar alternatieven. Palmolie is technisch interessant, en de plantages hebben een erg hoge opbrengst, maar er moet heel wat regenwoud voor wijken omdat de vraag te hoog is. Bovendien zijn de monoculturen kwetsbaar, en daardoor weinig duurzaam op de lange termijn. Alternatieven hebben dus idealiter weinig (extra) grond nodig, en zijn technisch even interessant. Als we het nutritionele aspect er echter bij nemen, scoren meer vloeibare oliën veelal beter, ook al hebben die andere technische eigenschappen. Zijn er potentiële alternatieven?

Soja olie en olie uit nevenstromen

Soja olie is geen onbekende, integendeel, maar is interessant omdat het als bijproduct van de soja-industrie (voor veevoeding en eventueel plantaardige eiwitalternatieven) kan worden gewonnen. De samenstelling verschilt erg van palm, wat technologisch nadelig is, maar nutritioneel gezien wel een voordeel. Naast soja zijn er ook heel wat andere oliën die uit nevenproducten van andere industrieën kunnen gewonnen worden, zoals druivenpitolie, katoenzaadolie, maiskiemolie, tarwekiemolie, rijstzemelolie, enz…

Macauba olie

Macauba (Acrocomia aculeata) is, net als de traditionele palmolie palm (Elaeis guineensis), een tropische palm waarvan de vruchten twee soorten olie kunnen leveren. Een zeer hoogverzadigde uit de kernen, en een multifunctionele lager verzadigde uit de vruchten. Macauba is echter interessant als alternatief omdat de palm minder veeleisend is qua bodem en klimaat, en dus niet beperkt is tot streken die voornamelijk door regenwoud worden ingenomen. Deze palm kan geteeld worden in landen zoals Brazilië en andere Latijns-Amerikaanse landen, zowel intensief als in combinatie met graslanden. Bij intensieve teelten kunnen bijzonder hoge opbrengsten worden verkregen, de combinatie met veeteelt heeft als voordeel dat de palm de kwaliteit van het grasland verbetert.

vetten om te ontdekken

Figuur van de Macauba palm met vruchten

Olie uit micro-organisme

Naar algenolie wordt al een tijdje met interesse gekeken, vooral omdat ze een topper zijn op gebied van landgebruik. Vooral autotrofe (fotosynthetische) algen zijn efficiënt omdat ze niet ‘gevoederd’ moeten worden met een koolstofbron. De kostprijs ligt jammer genoeg nog erg hoog, en heel wat organismen zijn nog niet doorheen de Novel food wetgeving, maar daar kan aan gewerkt worden. Hier vormt vooral de olie uit Chloroidium een interessant alternatief, omdat deze met zijn erg hoog gehalte aan palmitinezuur richting samenstelling van palmolie gaat. Bovendien is de alg niet erg veleisend qua omgeving, kan ze woestijklimaat aan én zowel in zoet als zout water groeien. Maar niet alleen autotrofe algen kunnen olie leveren, ook heterotrofe algen en andere micro-organismen, zoals gisten zijn een potentiële bron van olie. De gist Metschnikowia pulcherrima lijkt alvast heel wat potentieel te hebben. En zeker indien ze gevoederd kunnen worden met bijproducten en nevenstromen uit andere industrieën, kunnen ze een duurzaam alternatief zijn.

Culinaire oliën

Op culinair vlak wordt er wel wat geëxperimenteerd met olie uit bijvoorbeeld avocado’s of pecannoten, maar hier is het wel interessanter om eens te kijken naar wat meer duurzame en lokaal beschikbare bronnen van olie. Notenoliën, zoals hazelnoot en walnootolie zijn gegeerd omwille van hun smaak en nutritionele kwaliteiten, maar misschien is het daar wel interessant om eens te kijken naar alternatieven zoals pompoenpitolie, hennepzaadolie of dederolie. De zaden van pompoenpitten, hennep (ja hoor, Cannabis sativa) en deder (Camelina sativa, ook wel huttentut of vlasdotter genoemd) zijn iets goedkoper, maar ook erg lekker van smaak. In tegenstelling tot olijfolie zijn ze afkomstig van gewassen die het in eigen land zeer goed doen. Gewassen zoals hennep en deder werden hier vroeger geteeld, maar zijn jammer genoeg verdrongen geweest door meer standaard gewassen zoals mais, en zijn nu gelukkig weer in opmars.

Ook is er in ons land onderzoek gaande naar het potentieel van goudsbloemolie (Calendula officinalis) in voeding. De olie wordt momenteel vooral gebruikt in cosmetica en verven, maar heeft ook potentieel voor voeding.

vetten om te ontdekken

Figuur van de Camelina of deder

vetten om te ontdekken

figuur van de Calendula of goudsbloem.

De oliewereld staat alleszins niet stil, blijven rondkijken en ontdekken is dus de boodschap!

In het project CropExplore gaan we op zoek naar nieuwe bronnen voor eiwit, zetmeel en olierijke gewassen en zetten we de informatie zo goed mogelijk in kaart om nieuwe productinnovaties aan te moedigen. Wil je meer weten over het project, neem dan zeker contact op met Charlotte Boone of Stefaan Roels.

Bronnen

New and emerging sources of vegetable fats and oils. New Food Magazine, 11/01/2013. https://www.newfoodmagazine.com/article/9560/new-and-emerging-sources-of-vegetable-fats-and-oils/

Macauba: a promising tropical palm for the production of vegetable oil. Colombo CA, Berton LHC, Diaz BG & Ferrari RA. OCL, January-February 2018 (Volume 25, N° 1). https://www.ocl-journal.org/articles/ocl/full_html/2018/01/ocl170038s/ocl170038s.html

Macauba – Sustainable Palm Oil. Results of the Feasibility Study of the Leuphana University of Lüneburg, 2013. https://www.leuphana.de/fileadmin/user_upload/portale/inkubator/download/Summary_Macauba_Feasibility_Study.pdf

Chemical composition and thermal behavior of the pulp and kernel oils from macauba palm (Acrocomia aculeata) fruit. del Ríoa JC, Evaristo AB, Marquesa G, Martín-Ramos P, Martín-Gild J & Gutiérrez A. Industrial Crops and Products, June 2016 (Volume 84, Pages 294-304). https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0926669016300863

From algae to yeast: the quest to find an alternative to palm oil. Paddison L. The Guardian, 29/09/2017. https://www.theguardian.com/sustainable-business/2017/sep/29/algae-yeast-quest-to-find-alternative-to-palm-oil

Unique Green Algae an Alternative to Palm Oil? NYU Abu Dhabi Public Affairs, August 21, 2017. https://nyuad.nyu.edu/en/news/latest-news/science-and-technology/2017/august/unique-green-algae-an-alternative-to-palm-oil-.html

Scientists reveal revolutionary palm oil alternative: yeast. Balch O. The Guardian, 17/02/2015. https://www.theguardian.com/sustainable-business/2015/feb/17/scientists-reveal-revolutionary-palm-oil-alternative-yeast?CMP=share_btn_tw

Migino, producent van onder andere pompoenpit, hennep- en dederolie. https://migino.be/

GOGO: Goudsbloem, een gouden kans (project). Vlaio Landbouwtraject van ILVO en Proefcentrum Vlaams-Brabant (Herent), 1/10/2017 - 30/09/2021.