Welk dieet op basis van nevenstromen of nieuwe grondstoffen zoals algen, insecten of eendenkroos kan helpen om de methaanuitstoot van melkvee te verminderen?
De vraag vanuit de melkveehouderij naar methaanreductie is groot. De Europese wetgeving dwingt de sector namelijk om enterische emissies terug te dringen met 19% tegen 2030 (t.o.v. 2005).
Flanders’ FOOD, Boerenbond, UGent en ILVO maakten daarom in het kader van het project ‘HappyCliMi’ een inventaris van verschillende nevenstromen en nieuwe grondstoffen in de agrovoeding met potentieel in dit veevoederverhaal. In dit artikel gaan we dieper in op de mogelijkheden die blijken uit deze inventaris.
Een koe eet toch gras?
Klopt. Aangevuld met krachtvoer. In de praktijk worden in dit krachtvoer al heel wat nevenstromen uit de agrovoeding verwerkt, zoals perskoek van plantaardige oliën, aardappelsnij- en schilresten of maïsgluten. Deze stromen zijn goed te stabiliseren en in de praktijk gaat het ongeveer over de volgende hoeveelheden voor België: lijnzaadschroot (836.000 ton/jaar), koolzaadschroot (500.000 ton/jaar), tarwegluten (110.000 ton/jaar), aardappel(stoom)schillen (68.000 ton/jaar). Dit zijn schattingen en geven een idee van de grootteorde waarmee de stromen ter beschikking zijn.
Toch blijkt de dag van vandaag dat er nog veel nevenstromen niet of moeilijk gevaloriseerd kunnen worden. Het gaat dan vaak over natte stromen die snel bederven of stromen die geografisch verspreid over het land slechts in kleine hoeveelheden beschikbaar zijn. Koffiegruis is zo een voorbeeld. Er wordt geschat dat in België zeker 10.000 ton koffiegruis jaarlijks beschikbaar is. Een ander voorbeeld zijn groente- en fruitresten, zoals spruitstelen (50 tot 70 ton/ha), kruidenstelen (1.445 ton/jaar voor 1 bedrijf) of suikerbiet bladeren (466.000 ton/jaar).
De vraag is of het inmengen van deze nevenstromen en nieuwe grondstoffen in het voederrantsoen van melkvee wel degelijk een effect heeft op de methaanemissies vanuit de pensmaag. Daarom dat we in HappyCliMi de meest belovende nevenstromen en grondstoffen op basis van de wetenschappelijke literatuur screenen op hun methaanreducerend potentieel. UGent neemt hierin het voortouw. Intussen werd onder leiding van ILVO ook een in vivo analyse opgestart voor voederrantsoenen op basis van o.a. bierdraf en koolzaadschroot.
Bovendien blijkt uit deze inventaris dat er ook nog veel opportuniteiten zijn om deze nevenstromen richting voeding te valoriseren zijn. Stof tot nadenken.
Van gras naar eendenkroos
Door nevenstromen te valoriseren in veevoeder wordt de cirkel gesloten en worden voedingsgrondstoffen maximaal gevaloriseerd in voeding. Maar we kunnen nog een stap verder gaan om de carbon footprint van de melkveehouderij verder te verkleinen. Nieuwe grondstoffen, zoals insecten, eendenkroos of algen kunnen al op het landbouwbedrijf zelf gekweekt worden. De larven van de zwarte soldatenvlieg zijn eiwit en vetrijk en kunnen bepaalde nevenstromen opwaarderen. Algen en eendenkroos kunnen geteeld worden op nutriënten die ter beschikking zijn op de boerderij. In eerste instantie is het de bedoeling deze grondstoffen te verwerking in het veevoeder. Maar ook hier zijn er met der tijd opportuniteiten mogelijk richting voeding en voedingsingrediënten.
Door een selectie van teelten die sterk zijn in het capteren van CO2, onder de vorm van koolstof in de biomassa en bodem, kan een boerderij mee helpen aan het terugdringen van de CO2 in de lucht.
In projecten wordt onderzocht hoe dit een verdienmodel kan zijn voor de landbouwer.
Een landbouwer die hierop sterk inzet is Kris Heirbaut. Kris is een landbouwer die al geruime tijd bezig is met het anders voederen van zijn melkvee. Door af te stappen van de klassieke ruwvoeders als maïs en graan en over te schakelen naar o.a. vlinderbloemigen en kruiden zette hij al een belangrijke stap in de richting naar lagere uitstoot. Vlinderbloemigen hebben een natuurlijk systeem om stikstof te fixeren in symbiose met bodembacteriën, daardoor moet je minder kunstmest toedienen aan de teelt. Ook zorgt een variatie in ruwvoeders voor verschillende worteldieptes en extra koolstofaanvoer.
Een tweetal jaar geleden besloot Kris nog een stap verder te gaan door uit te zoeken hoe hij de CO2 die vrijkomt bij de verbrandingsmotor van zijn pocketvergister (een kleine vergister op bedrijfseigen mest) kon inzetten om micro-algen te kweken. De elektriciteit produceert hij immers zelf, warmte is er buiten de wintermaanden op overschot net als CO2. Daarenboven hij heeft een nutriëntrijk digestaat dat uit zijn vergister komt. Alle ingrediënten voor een micro-alg zijn dus aanwezig. En proeven kan je al, in Temse!
Genoeg argumenten voor Kris om een eerste kleine micro-algenreactor te bouwen om het kweken van de algen onder de knie te krijgen en intussen klanten te zoeken.
Het kweken van algen op het digestaat van de vergister blijkt vandaag echter om een aantal verschillende redenen niet realistisch te zijn (wetgeving, te weinig licht doorlatend, …).
Daarom kweekt hij de micro-algen met voedingsstoffen die gebruikelijk zijn in de glastuinbouw. Tevens test Kris de mogelijkheid van grassap als voedingsbron. Met de vezels van het gras kan je biocomposieten maken.
De teelt op zich lukt goed, aan het businessplan wordt nog gesleuteld zodat het in de toekomst een idee wordt voor een groter aantal boerderijen.
Voor de afzetmarkt kijkt Kris onder andere naar voedingsbedrijven gezien de vele mogelijkheden van micro-algen in voeding. Spirulina wordt bijvoorbeeld al veel toegepast als natuurlijke kleurstof in voeding, hoewel dit strikt genomen geen alg is. In deze toepassingen bieden micro-algen een mogelijkheid voor de voedingsstoffen, maar ook als bron van bvb omega 3. Een alg die deze zeker bevat, is de chlorella. Als je de celwand van deze microalg breekt, kan je groene levensmiddelen maken die zeer voedzaam zijn voor mensen, zodat je ten volle het chlorofiel benut met mineralen en anti-oxidanten. En je maakt ook dankbaar gebruik van de aanwezige vitamine B12. De alg levert wel in hoofdzaak eiwitten aan, je kan uiterst verrassende desserts maken, of een kaasvervanger, zelfs zonder dat fermenteren en rijpen nodig zijn. In genoemde levensmiddelen wordt vaak de vetbron aangebracht door noten, extra vezels door groenten én een beetje verfijning van de smaak met bessen en vruchten.
Dit levert misschien weer nieuwe inspiratie voor het landbouwbedrijf van Kris, waar reeds 78% permanente bedekking is om voer voor dieren te telen. Kan het interessant worden om, op een deel van het overige areaal, permaculturen te beginnen, rechtstreeks voor levensmiddelen? Noten en vruchten kunnen toch opnieuw helpen om CO2 te capteren?
Video algenteelt
Kris geeft zelf meer uitleg over zijn micro-algen productie in volgend filmpje op de website van Vilt:
Hebben nevenstromen jouw interesse gewekt?
Het klopt dat nevenstromen veelal nog onontgonnen potentieel hebben. Flanders’ FOOD werkt er een strategie voor uit, heeft een jarenlange ervaring op het thema en beschikt over cijfers. Later dit jaar bundelen we deze in een opleiding, maar we zijn steeds bereid om in gesprek met jou na te denken over de valorisatie van jouw nevenstroom of over jouw product uit nevenstromen.
