Luchtzuivering en ventilatie. Korte en lange termijn oplossingen tegen het coronavirus.

Coronavirus

Ruim een jaar geleden, startten Flanders’ FOOD, ILVO, WTCB en FEBEV met een collectief onderzoeksproject waarin we de rol van ventilatie op de verspreiding van covid-19 in de vlees (‘meat’) industrie onderzochten: Venticoveat. Het onderzoeksteam zorgde voor een multidisciplinaire kijk en met de hulp van de voedingsbedrijven van de begeleidingsgroep verworven we inzichten die we graag met jou delen.

Voor we de resultaten overlopen, nemen we je eerst terug mee naar maart 2020. Het aantal coronabesmettingen stijgt sterk en we stevenen we af op een eerste ‘lockdown’. Thuiswerk is de norm en maatregelen zoals handen desinfecteren, afstand houden en mondmaskerdracht worden het nieuwe normaal.

Toch zijn er essentiële sectoren, waaronder de voedingsindustrie, die dapper blijven doorwerken om de maatschappij te voorzien van hun diensten en producten. Ondanks alle maatregelen krijgen enkele voedingsbedrijven te maken met een corona-uitbraak. Dan is al gekend dat je het coronavirus via contact doorgeeft en begint het ook duidelijk te worden dat heel kleine druppels, aerosolen, het virus door de lucht verspreiden.

Het valt op dat de vleesindustrie een gevoelige sector voor corona-uitbraken is en daarom stappen enkele bedrijven naar FEBEV (Federatie van het Belgisch vlees) en Flanders’ FOOD om samen te onderzoeken welke extra maatregelen de vleesindustrie kunnen nemen om het risico op besmettingen op de werkvloer te verkleinen.

Waarom is de vleesindustrie gevoelig(er) voor corona-uitbraken?

Er spelen verschillende factoren mee in het verhaal waarom de vleesindustrie gevoelig(er) is aan een uitbraak. Werknemers verwerken vlees grotendeels op een manuele manier, waardoor ze tijdens hun shiften in eenzelfde ruimte zijn. Je kan het niet vergelijken met een ruimte waar mensen samen een kantoor job uitoefenen, want dit manueel werk is arbeidsintensief, waardoor bij een hogere ademhaling ook meer aerosolen vrijkomen in de ruimte.

Een tweede hinderpaal die we bij de bedrijven tegenkomen, is de infrastructuur. Voor de coronapandemie waren er vaak vaste werkposten, waarbij bedrijven geen rekening hielden met de afstandsregels. In de coronapandemie houden bedrijven hier zoveel mogelijk rekening mee, maar in sommige situaties kunnen werknemers de afstand niet voldoende bewaren.

Een derde en zeer belangrijke factor die meespeelt in de verspreiding is het gevolg van de wetgeving rond voedselveiligheid. In het productieproces van vleesproducten mag de kerntemperatuur van het vlees niet boven 7°C zijn. Daardoor koelen ze de ruimtes tot 10°C. Koude temperaturen spelen in het voordeel van het coronavirus, omdat ze in koudere omgevingen langer overleven en zo ook langer in de ruimte zijn.

Om de ruimtes te koelen, doen bedrijven beroep op recirculatiesystemen die efficiënter de omgevingstemperatuur koelen. Dat zorgt er wel voor dat de uitgeademde aerosolen niet uit de ruimte verdwijnen en dat na een verloop van tijd er meer en meer aerosolen zijn in de lucht. Dat geldt ook voor andere luchtoverdraagbare micro-organismen en polluenten die een invloed hebben op zowel het welzijn van werknemers als de kwaliteit van het voedingsproduct.
Die factoren spelen dus een belangrijke rol in de verspreiding van het coronavirus en met dit project benadrukken we aan alle voedingsbedrijven dat verse buitenlucht van groot belang is om te voorkomen dat het coronavirus zich verspreidt.
 

Rol van Ventilatie, filtratie en luchtzuivering

De vleesindustrie heeft inzichten nodig rond het coronavirus en welke rol ventilatie speelt op het besmettingsrisico. Daarom onderzochten Joris Van Herreweghe (laboratorium voor microbiologie en micropartikels) en Romy Van Gaever (laboratorium voor verwarming en ventilatie) van WTCB hoe het coronavirus zich door de lucht verspreidt en welke factoren een belangrijke rol hierin spelen. Daarnaast voorzien ze met hun expertise een overzicht van de huidige ventilatie- en luchtzuiveringstechnieken die bedrijven gebruiken om het coronavirus af te doden of op te vangen. Ventilatietechnieken zorgen voor de nodige luchtverversing en bijhorende afvoer van virusbevattende aerosolen.

In hun onderzoek komen ze verschillende studies rond ‘super spreading’ events tegen waarbij bepaalde factoren telkens terugkomen. Zo hebben die ‘super spreading’ events gemeen dat de besmettingsgraad hoog is, als een besmette persoon in een kleine en slecht geventileerde ruimte is met veel personen. Een voorbeeld van zo’n event is de uitbraak in het Duitse slachthuis Tönnies. Uit die studie blijkt dat de slechte ventilatie een groot aandeel had bij de verspreiding van het coronavirus op de werkvloer. Tönnies volgde de opgelegde maatregelen op, maar toch raakten werknemers besmet die 8 m van elkaar vandaan stonden (Günther et al., 2020).

Je kan je afvragen of de maatregelen wel zinvol zijn als er toch besmettingen op de werkvloer optreden. Toch is de meest effectieve oplossing dat je alle beschikbare maatregelen combineert. Als je een goed werkend ventilatiesysteem, filtratiesystemen of luchtzuiveringstoestellen installeert, los je het probleem deels op. Ondanks de duurdere kost ervan, biedt ventilatie op lange termijn een groot voordeel, ook na de coronapandemie (figuur 1).

maatregelen corona

Figuur 1: Maatregelen toepasbaar op het voorkomen dat het coronavirus zich verspreidt. Aangepast overgenomen uit “Hazard Controls for COVID-19” van UC Davis, 2020, (https://aghealth.ucdavis.edu/news/hazard-controls-covid-19). Copyright 2021, UC Davis.

Op 2 februari 2021 organiseerden we een webinar rond de rol die ventilatie speelt bij de verspreiding van het coronavirus. In dat webinar geven Romy Van Gaever en Joris Van Herreweghe inzichten mee over het coronavirus en de technieken die de verspreiding door de lucht tegengaan.

Rol van ventilatie in de preventie van aërogene coronatransmissie in voedingsverwerkende omgevingen

Accepteer marketing-cookies om deze content weer te geven.

Cookie-instellingen

Luchtstromen simuleren om het coronavirus beter te weren

ILVO gaat in dit project zelfs een stapje verder en geeft de luchtstromen van enkele vleesbedrijven weer. Özer Bagci (Onderzoeker warmte- en massatransport van ILVO) onderzoekt via simulaties welke aanpassingen op de werkvloer ervoor zorgen dat het besmettingsrisico daalt. 

Uit het onderzoek blijkt dat 3 zaken de luchtstroming beïnvloeden (figuur 2):

  • De aanwezigheid van koelelementen bestaande uit verdampers en ventilatoren
  • De aanwezigheid van luchtzuiveringstoestellen
  • De aanwezigheid van personen in de ruimte

Binnen de snijzalen werken personen in een koude omgeving om te garanderen dat het voedingsproduct van hoge kwaliteit is. Door energiebesparende en voedselveiligheids-redenen maken ze geen gebruik van ventilatiesystemen die verse buitenlucht in de fabriek brengen. Özer maakt een onderscheid tussen 2 types gekoelde ruimtes: tunnel gekoelde ruimte en recirculerend gekoelde ruimte (figuur 3).

simulatie werkpost

Figuur 2: Simulatie van een werkpost in een vleesbedrijf. Zowel koelelementen, luchtzuiveringstoestellen en mensen beïnvloeden de luchtstroom

types gekoelde ruimtes

Figuur 3: twee types gekoelde ruimtes: tunnel gekoelde ruimte en recirculerend gekoelde ruimte.

Na een tal van simulaties uit te voeren, is Özer instaat om de positie van werknemers en mobiele luchtzuiveringstoestellen te veranderen, zodat het toestel de lucht effectiever zuivert en het besmettingsrisico daalt. 
Een belangrijke conclusie is dat je de luchtstroming niet al te veel mag onderbreken. Daarom is het zeer belangrijk om over de positionering van plexiglas of mobiele luchtzuiveringstoestellen te denken. Zo zien we dat de positieverandering van de inlaat en uitlaat van de luchtzuiveringstoestellen in de simulaties ervoor zorgen dat het besmettingsrisico sterk daalt.
 

Met dit onderzoek verwerven we inzichten die ons meer leren over het gedrag van luchtstromen in vleesbedrijven en het effect van obstakels en luchtzuiveringstoestellen. Het simuleren van luchtstromen kan jouw bedrijf ook helpen om een bedrijfsspecifiek overzicht te krijgen. Binnen ILVO bezitten ze de expertise om simulatiemodellen op te stellen en kunnen ze de luchtstromen bij jouw organisatie in kaart te brengen. Als je geïnteresseerd bent, neem dan gerust contact op met Veerle Van linden (Veerle.vanlinden@ilvo.vlaanderen.be).

Tot slot organiseerden we op 4 mei 2021 een Engelstalig webinar over het gedrag van luchtstromen en het effect op de verspreiding van het coronavirus. Tijdens dit webinar presenteert Özer Bagci zijn methode en de belangrijkste resultaten.

Webinar - Coronavirus in luchtstromen

Accepteer marketing-cookies om deze content weer te geven.

Cookie-instellingen

Wanneer en welke acties onderneem ik?


In het project ondervinden we dat ventilatie en luchtzuivering breder gaan dan enkel het voorkomen dat het coronavirus zich verspreidt. Zo bezit de ‘codex over het welzijn op het werk’ specifieke regels die gaan over de kwaliteit van de binnenlucht die bedrijven moeten voorzien in werklokalen. Op die manier beschermt de Belgische overheid de gezondheid van werknemers.
De codex stelt dat de CO2 concentratie gewoonlijk lager moet zijn dan 900 ppm of een overeenkomstig minimum ventilatiedebiet moet heersen van 40 m3 per uur per persoon (art. III.1-34, §3, eerste lid van de codex). Verse lucht binnenbrengen is dus een belangrijk gegeven voor elke onderneming.
Tenslotte stelden we in het project een stappenplan op dat een overzicht weergeeft van stappen die voedingsbedrijven een goede binnenluchtkwaliteit garanderen. Dit document is specifiek opgesteld voor de voedingsindustrie en is gebaseerd op het algemeen document rond ventilatie en binnenluchtkwaliteit in het kader van COVID-19.

Ik wil het stappenplan downloaden