Granen zijn, althans volgens de auteur van het boek 'Grain brain', stille doders. Ze maken ons niet alleen dik als je Dr. David Perlmutter moet geloven: "Ook gezonde graangebaseerde producten, zoals volkoren producten, veroorzaken dementie, angsten, ADHD, chronische hoofdpijn, depressies, en nog een trits andere aandoeningen." Is dit klinkklare nonsens of zit er toch een grond van waarheid in? En wat kan de graanverwerkende industrie doen om dit te counteren?
Granen, the new kids on the block?
Sommigen beweren dat we nog maar relatief recent granen eten en ons lichaam nog onvoldoende gewend is aan het verteren van deze producten. Vooral met de graansoorten die gluten bevatten zou ons spijsverteringsstelsel niet goed overweg kunnen.
Prof. Fred Brouns (Faculteit Gezondheid, Geneeskunde en Biowetenschappen, Universiteit van Maastricht) weerlegt in zijn artikel ‘Does wheat make us fat and sick’ deze stelling. Zelfs pakweg 45.000 jaar geleden aten de Neanderthalers blijkbaar al tarwe, rogge en gerst. Ook zijn er bewijzen dat er 23.000 jaar geleden tarwe verbouwd werd op relatief grote schaal in Israël. En nog, alvorens graansoorten werden geweekt en gecultiveerd voor landbouwtoepassingen, werden wilde grassoorten, graansoorten en andere producten die voldoende calorieën bevatten gegeten door onze verre voorouders.
Hoewel granen 'slechts' sinds een paar duizend jaar algemeen en relatief wijdverbreid geconsumeerd worden, heeft ons spijsverteringsstelsel efficiënte mechanismes ontwikkeld om ze te verteren en te gebruiken (met uitzondering van mensen met coeliakie, uiteraard).
Het merendeel van de mensen verdraagt gluten zonder problemen
Volgens Cynthia Harriman van de Wholegrain Council and Oldways heeft minder dan 1% van de bevolking coeliakie. Daarnaast blijkt uit verschillende wetenschappelijke artikels dat 0,5 tot 6% van de bevolking lijdt aan niet-coeliakie gerelateerde glutensensitiviteit. Deze personen verdragen bepaalde glutenbevattende granen niet goed, maar hebben geen coeliakie of tarweallergie. Sluitende bewijzen bestaan hier echter niet voor, daar er tot dusver geen gevalideerde biomarkers of sluitende diagnostische testen beschikbaar zijn.
Recent onderzoek geeft aan dat personen die lijden aan deze niet-coeliakie gerelateerde glutensensitiviteit reageren op de aanwezige fermenteerbare koolhydraten, zoals oligofructose en arabinoxylanen. Exclusie van deze en andere oligo-, di- en monosacchariden en polyolen (de zogenaamde FODMAPs) kan de spijsverteringsproblemen van deze personen verhelpen.
Kortom, het is nog geen uitgemaakte zaak of gluten, dan wel andere factoren betrokken zijn bij de etiologie van niet-coeliakie gerelateerde glutensensitiviteit. Cynthia Harriman besluit: “Laten we dit alles eens in perspectief plaatsen: 93% tot 98% van de bevolking heeft helemaal geen problemen met gluten en verdraagt deze eiwitten perfect.”
Veel granen bevatten ook helemaal geen gluten zoals, rijst, maïs, haver (indien glutenvrij gecertificeerd), quinoa, sorghum, teff, gierst, boekweit, amaranth.
Koolhydraten zijn geen stille doders
Dr. David Jacobs van de Universiteit van Minnesota licht toe: “Het klopt inderdaad dat geraffineerde koolhydraten pieken in de bloedsuikerspiegel kunnen veroorzaken en dat deze suikers vaak toegevoegd worden aan levensmiddelen die ook rijk zijn aan vet en zout. Anderzijds mogen we het kind niet met het badwater weggooien en beweren dat alle koolhydraten slecht zijn. Granen, die van nature rijk zijn aan koolhydraten, zijn helemaal niet nefast voor onze gezondheid. Integendeel!”
Inderdaad, volkoren producten, die naast het endosperm ook de zemel en de kiem van de graankorrel bevatten, zijn juist heel gezond. Er worden een aantal gezondheidsbevorderende eigenschappen aan toegeschreven. Er bestaan consistente en sterke wetenschappelijke bewijzen dat volkoren producten cardiovasculaire aandoeningen en andere aandoeningen met een inflammatoire oorzaak kunnen helpen voorkomen.
Uit een meta-analyse uitgevoerd in 2012 bleek dat personen die volkoren producten consumeren significant minder kans hebben om cardiovasculaire aandoeningen en diabetes type 2 te ontwikkelen. Daarenboven was er een omgekeerd evenredig verband tussen volkoren producten en gewichtstoename.
Granen niet goed voor onze mentale capaciteiten?
In zijn boek ‘Grain Brain’ beweert Dr. David Perlmutter dat koolhydraten onze hersenen om zeep helpen. Zoals hoger aangegeven veroorzaken koolhydraten volgens hem een hele reeks aan mentale aandoeningen.
Wat de cognitieve functies van onze hersenen betreft, werd in dit kader een grote studie uitgevoerd, waarbij 3800 Amerikanen ouder dan 65 jaar werden betrokken. Deze studie werd in 2013 gepubliceerd in The American Journal of Clinical Nutrition en geeft aan dat: “Volkoren granen, noten en peulvruchten een positieve impact hebben op onze cognitieve functies en bovendien een belangrijke neuroprotectieve rol vervullen.”
Bovendien zou het MIND-dieet (kort voor Mediterranean Intervention for Neurodegenerative Delay), waarin wordt aangeraden om dagelijks meer dan 3 porties volkoren granen of graangebaseerde producten te consumeren, neuroprotectieve effecten vertonen.
En neen, je wordt er niet dikker van
“De Fransen eten 1,5 keer zoveel tarwegebaseerde producten in vergelijking met de Amerikanen en toch zijn er 3 keer minder mensen met obesitas in Frankrijk”, geeft Judi Adams van de Wheat Foods Council aan. Dus, nee, de hoeveelheid tarwegebaseerde producten die men eet is niet gelinkt met het percentage buikvet.
Daarenboven, de consumptie van tarwe per persoon piekte in de 19de eeuw in de Verenigde Staten, terwijl de stijging in aantal mensen met obesitas toch vooral een fenomeen is van de 20ste en 21ste eeuw.
Gevoeliger voor ontstekingen?
Ook de beweringen over verhoogde ontstekingsgevoeligheid kan men weerleggen. Daar zijn volkoren producten eerder een deel van de oplossing dan het probleem. Zo blijkt uit een studie dat ze inflammatie reduceren.
Waar geraffineerde producten (wit brood, niet volkoren pasta,…) pieken (met daarna een terugval) in de bloedsuikerspiegel kunnen veroorzaken, zorgen volkoren producten voor een geleidelijke en trage vrijgave van glucose in het bloed.
Moderne tarwe bevat niet meer gluten
In 2013 ontkrachtte de USDA in de Journal of Agricultural and Food Chemistry de stellingen dat de tarwe die we op vandaag gebruiken meer gluten zou bevatten.
Harriman geeft wel aan dat het glutenpercentage in brood en bakkerijproducten in de VS is toegenomen omdat bakkers, om kwalitatieve redenen, extra gluten toevoegen.
Bron
- Food navigator USA (01/07/’15): Selling complex carbs in a post Grain Brain world: Do grains really make us fat and sick (Elaine Watson).