Wereldwijd hebben onderzoekers de indruk dat het aantal kwallen in de oceanen toeneemt. Hoewel hierover nog geen consensus is, aangezien kwallenpopulaties plots sterk kunnen toenemen en weer inkrimpen, en het aantal kwallen van jaar tot jaar erg kan verschillen, staat wel vast dat grote zwermen kwallen een desastreuze invloed kunnen hebben op het toerisme, de visbestanden en de visserijactiviteiten in bepaalde streken. Kwallen kunnen namelijk de mariene voedselketen ernstig beïnvloeden, waarbij sommige soorten geduchte roofdieren zijn en daarbij onze eigen geliefkoosde vissen en garnalen (en vooral ook hun eieren en larven) opeten, terwijl andere soorten dan weer als voedsel kunnen dienen voor tonijnen, haaien of schildpadden. En in een wereld waar enerzijds op zoek wordt gegaan naar nieuwe bronnen van eiwitten en ander interessant materiaal voor food en non-food toepassingen, zou dat kwallenoverschot weleens wat schatten kunnen bevatten. Wat kunnen kwallen de wereld zoal bieden?
Kwallen zijn best eetbaar
De meest voor de hand liggende keuze, namelijk het opeten van deze blubberige beestjes, hebben de Aziaten al geëxploreerd. In landen als Japan en China is kwal een geliefkoosde delicatesse. Uiteraard worden niet alle soorten kwallen gegeten. Het zijn specifiek de kwallen behorende tot de orde van de Rhizostomeae, waartoe zo’n 90-tal species behoren, die worden gevangen om op te eten. De kwallen worden gedroogd, bepaalde delen verwijderd en behandeld met zout en Alum (Kalium Aluminium Sulfaat - KAl(SO4)2·12H2O). Nutritioneel gezien bestaat deze gedroogde gezouten kwal voornamelijk uit water (92%) en eiwit (6-9%) en is verder rijk aan ijzer en selenium. Daarenboven bestaat het weinige vet dat in deze delicatesse is terug te vinden voornamelijk uit omega-3 vetzuren. Of het lekker is, dat is een andere kwestie*, maar desnoods kan het ook geëxploiteerd worden als veevoeding of visvoer.
Kwallen zijn rijk aan bioactieve componenten
Het ‘rijk’ der kwallen (Phylum Cnidaria) is een van de oudste onder de dieren en bestaat uit een waaier aan soorten, waarvan vele merkwaardige eigenschappen en bioactieve molecules (onder andere de vele toxines) bevatten. Bioactieve molecules die mogelijke toepassingen kunnen hebben in geneeskunde, nanotechnologie, biotechnologie etc… Onderzoek aan de universiteit van Wisconsin-Milwaukee wees uit dat aequorin, een calciumbindend eiwit uit kwallen, bepaalde neuroprotectieve eigenschappen vertoont en daarmee mogelijks een onderdeel zou kunnen zijn van de behandeling van neurodegeneratieve ziekten zoals Alzheimer’s. Een ander bekend voorbeeld uit de biotechnologie is ‘green fluorescent protein’, afkomstig uit dezelfde soort als aequorin, een eiwit dat groen fluoresceert bij absorptie van blauw en UV licht. Het gen ervan kan gebruikt worden als merker voor gentechnologisch onderzoek, onderzoek naar de werking van cellen en eiwitten, etc… maar ook voor de constructie van biosensoren, data-opslag en vele andere toepassingen.
Kwallen zijn rijk aan collageen
Collageen is een belangrijk eiwit in de opbouw van weefsels zoals de huid, bloedvaten, kraakbeen en been. Bij mensen neemt de productie van collageen na het 25ste levensjaar gestaag af, met de nodige negatieve gevolgen voor deze weefsels. In de strijd tegen veroudering wordt collageen dus op allerhande manieren ingezet. Orale inname zou de progressie van arthritis tegen gaan, en daarnaast wordt collageen ook ingezet in talloze gezichtscrèmes en andere cosmetica. Maar ook in de medische wereld, vooral met betrekking tot wondheling, is collageen een veelgebruikte partner. Kwallen zijn bijzonder rijk aan collageen, en collageen uit kwallen is daarbij niet erg verschillend van humaan collageen. Kwallen zijn daarmee dus een prima kandidaat om de gebruikelijke bronnen (koeien, varkens en vissen) te vervangen of aan te vullen.
In conclusie
Naast deze voorbeelden zijn vast nog talloze andere toepassingen te vinden. Onderzoek is gaande, maar nog op relatief beperkte schaal. Op zoek gaan naar manieren om de kwallen efficiënt te vangen en/of op te vangen in bestaande vangsten is ook een vereiste in dit verhaal, waar eveneens nog ruimte is voor onderzoek.
Bronnen
*Persoonlijke ervaring leerde mij dat er niet echt veel smaak in zit…
- Jellyfish as food. Hsieh YHP, Leong FM & Rudloe J. Hydrobiologia (2001) 451(1-3): 11-17
- Isolation, Characterization and Biological Evaluation of Jellyfish Collagen for Use in Biomedical Applications. Addad S, Exposito JY, Faye C, Blum SR & Lethias C. Marine Drugs (2011) 9: 967-983
- http://www.jellywatch.org
- Brain Research Supports Drug Development From Jellyfish Protein. Sciencedaily, 28/10/2006.
- Eten we in 2050 kwal in plaats van vis? Knack.be, 11/05/2012
- Eet meer kwal. Knack.be, 30/05/2013
- Sting operation - jellyfish "blooms" may endanger fish stocks. FAO News 30/05/2013
- Review of jellyfish blooms in the Mediterranean and black sea. Boero F. FAO Report, 2013.