Van sojaburger naar koolzaadburger?

Vandaag lijden 500 miljoen wereldburgers onder het te kort aan voldoende en adequate eiwitten in hun voeding. En de bevolking groeit nog aan. Plantaardige eiwitten vormen een alternatief voor dierlijke eiwitten. Zeker als deze nog eens lokaal, op Europese bodem, zoals koolzaad, gekweekt kunnen worden.

Koolzaad in opmars

Koolzaad is na soja de tweede belangrijkste bron van olie uit zaden. De teelt van koolzaad is in opmars en daar zijn enkele goede redenen voor:

  • Voedzaamheid: Koolzaadolie is rijk aan polyonverzadigde vetzuren (30%) en bevat slechts een fractie (7%) verzadigde vetzuren. Bij de persing van zaad tot olie wordt twee derde omgezet in koolzaadperskoek. Dit residu is een uitstekend veevoeder van eigen bodem en een volwaardig alternatief van sojaschroot. Een voedermengsel voor varkens met ongeveer 20 % koolzaadkoek geeft een extra opbrengst van 3 tot 4 euro per varken. Voor meer uitleg zie het Duitse filmpje.
  • Duurzaamheid: Lokaal geteeld veevoeder is bovendien duurzamer door de kortere afstand en lagere CO2 – uitstoot. De ecologische impact krijgt ook steeds meer gewicht en is een belangrijk argument in de huidige klimaat discussie. 
  • Prijs: De prijs die telers krijgen voor koolzaad is in de laatste jaren nog nooit zo hoog geweest. De markt voorspelt bovendien nog verdere prijsstijgingen. Aan de andere kant maakt het varkensboeren onafhankelijk van de invoer van soja uit voornamelijk Amerika.
  • Biodiversiteit: Koolzaad, als een van de eerste bloeiende lenteplanten, is uitstekend voedsel voor bijen. Deze kunnen dan, zonder hun reservevoedsel in de stock uit te putten, beginnen met de honingproductie. Daarnaast werkt de lange penwortel van deze plant als bodemverbeteraar. Een verademing voor de velden in vaak toegepaste monoculturen (mais).

Ook een menselijke eiwitbron?

De zaden van koolzaad bevatten ongeveer 40% olie en 17-26% eiwit. Na extractie van de olie, rest er nog een perskoek rijk aan eiwitten, namelijk 50% van het drooggewicht. Jaarlijks is er een wereldwijde productie van 15 miljoen ton koolzaadperskoek die tot op vandaag enkel en alleen naar de veevoeding gaat. De aminozuursamenstelling is nochtans heel evenwichtig waardoor deze perskoek ook gevalideerd kan worden voor humane voeding. In dit verband heeft  KATHO Roeselare geëxperimenteerd met deze perskoek en maakte er een pasta en een energiereep van. Volgens hen zijn de resultaten veelbelovend. 

Dat koolzaadperskoek - vanuit nutritioneel oogpunt - een interessant alternatief kan zijn voor sojaschroot, werd aangetoond in een recente studie: 28 deelnemers kregen ofwel geïsoleerd eiwit uit koolzaad of uit soja. Na de maaltijd werden bij elke proefpersoon 8 bloedstalen genomen om de aminozuurrespons in het bloed te meten. Tussen de 2 eiwitbronnen werd echter geen verschil in biobeschikbaarheid waargenomen. De onderzoekers besluiten dan ook dat soja, dat meestal gecultiveerd wordt in Zuid- en Noord-Amerika, volledig vervangen kan worden door koolzaad, lokaal geteeld in Europa. 

Soja is één van de belangrijkste ingrediënten voor de productie van vleesvervangers. Ondertussen staat het proces goed op punt waarbij sojaeiwitten gedenatureerd worden in een vezelachtige structuur en daarmee de sponsachtige textuur krijgen die aan de textuur van vlees doet denken. Volgens de American Soybean Association kunnen ook koolzaadeiwitten voor dit proces aangewend worden. Binnenkort dus een koolzaadburger op ons bord?

Naast toepassingen in vleesvervangers bezitten koolzaadeiwitten ook andere interessante functionele eigenschappen, vergelijkbaar met caseine. Verdere toepassingen hangen af van de extractiemethode van de eiwitten. In Trends in Food Science and Technology Vol.22 (2011) is een praktisch overzicht verschenen van de mogelijkheden. 

Novel Food

Tot op vandaag verhindert de Europese wetgeving echter het gebruik van koolzaadeiwitten voor humane voeding. Een registratie als novel food is noodzakelijk. Ierland daarentegen heeft al toestemming gegeven voor het gebruik ervan. Duitse producenten zouden al enkele producten in de pijplijn hebben.

Ook het koolzaadstro wordt gevalideerd

Verschillende champignonkwekers zijn volop aan het experimenteren met het koolzaadstro en de perskoeken als substraat voor paddenstoelen. Ook hier boekte men zeer goed resultaten. Koolzaadstro neemt heel goed vocht op en is daardoor al langer bekend als uitstekend stalstrooisel. Van de koolzaadplant gaat niets verloren en er zijn vast nog tal van toepassingen te vinden.

Referenties