Nitraatrijke groenten (zoals spinazie, sla of andijvie) hebben reeds geruime tijd een negatief imago. Dierproeven hebben immers aangetoond dat nitrosamines en andere metabolieten van nitraat en nitriet carcinogene eigenschappen hebben. Recent besteedt de medische en algemene pers ook aandacht aan mogelijke positieve gezondheidseffecten van nitraat in de voeding. Nieuwe onderzoeken hebben aangetoond dat nitraat uit de voeding via metabolische weg wordt omgezet tot stikstofmonoxide (NO) wat een beschermende functie heeft tegen infecties, sportprestaties kan verbeteren en hart- en vaatziekten kan helpen voorkomen.
Metabolisme van nitraat
Nitraat (NO3-) heeft rechtstreeks weinig effect op de gezondheid. De bekende gezondheidseffecten, zowel positieve als negatieve, zijn gekoppeld aan de omzetting van nitraat naar nitriet (NO2-) en hiervan afgeleide metabolieten. Het overgrote deel van het nitraat dat via de voeding wordt opgenomen wordt binnen de 24 uur via de nieren uitgescheiden. Gemiddeld 25% wordt na primaire absorptie vanuit het bovenste gedeelte van de dunne darm en na transport via het plasma teruggevonden in het speeksel. Bacteriën aanwezig in de mond zetten ongeveer 20% van het nitraat in het speeksel om naar nitriet. Uiteindelijk wordt er in de mond dus slechts ongeveer 5% van het nitraat dat via de voeding wordt opgenomen gereduceerd tot nitriet. Een klein deel van het nitriet dat in de mond wordt gevormd, wordt verder gereduceerd tot stikstofmonoxide (NO). Het grootste deel wordt echter ingeslikt en in het zure milieu van de maag afgebroken tot een complex mengsel van stikstofoxides (NOx), waaronder salpeterigzuur (HNO2), stikstofdioxide (NO2), stikstoftrioxide (N2O3) en stikstofmonoxide (NO). Nitriet kan ook reageren met vitamine C (ascorbinezuur) en zo NO vormen. Tenslotte kan nitriet in de maag reageren met amines uit de voeding en nitrosamines vormen. De biochemie achter al deze omzettingsreacties is echter bijzonder complex.
Stikstofmonoxide (NO)
Stikstofmonoxide (NO) speelt een belangrijke rol in het menselijk lichaam omwille van:
(i) bescherming tegen cardiovasculaire ziekten (o.a. via vasodilaterend effect van NO);
(ii) verbetering van sportprestaties (dankzij efficiëntere werking van de mitochondriën in de spieren);
(iii) bescherming tegen bacteriële infecties (dankzij bacteriocide werking van NO en nitriet).
NO wordt in de cellen gesynthetiseerd uit het aminozuur L-arginine. De productie van NO in de maag, zoals hierboven beschreven, ligt echter tot 10.000 maal hoger dan de synthese in de cellen. Naar aanleiding van deze vaststelling werd het effect van nitraat uit de voeding op de gezondheid herbekeken.
Nitrosamines
Toxicologische studies tonen ontegensprekelijk aan dat nitrosamines, die in de maag uit nitraat via nitriet kunnen worden gevormd, potentiële carcinogenen zijn. Epidemiologische studies vinden echter geen verband tussen de nitraatinname en een verhoogd risico op kanker van de maag, de hersenen, de slokdarm, de neus of de keel. De inname van groenten, inclusief nitraatrijke groenten, is integendeel eerder geassocieerd met een lager risico op bepaalde vormen van kanker dan met een hoger risico.
Bron
Mogelijk positieve gezondheidseffecten van nitraatrijke groenten krijgen steeds meer aandacht. Waarom? Nutrinews nr.2, 2011.