Vier jaar geleden ging het onderzoeksproject “Ontwikkeling van een beslissingsondersteunend instrument voor de segmentatie van tomatenrassen” van start. Naast de afdeling MeBioS van de K.U.Leuven participeerden ook het Proefstation voor de Groenteteelt (Sint-Katelijne-Waver), het Proefcentrum Hoogstraten (Hoogstraten) en het Provinciaal Proefcentrum voor de Groenteteelt Oost-Vlaanderen (Kruishoutem) in dit project. Financiers waren het IWT (Agentschap voor Innovatie door Wetenschap en Technologie) en LAVA. De hoofddoelstelling van dit project was de ontwikkeling van een beslissingsondersteunend instrument voor de jaarlijkse segmentatie van tomaten voor het keurmerk Flandria. Dit werk steunt op een aantal belangrijke pijlers met enerzijds het consumenten- en smaakonderzoek en anderzijds de standaardisatie en objectivering van meetmethoden.
Waar zit het probleem?
Het kwaliteitslabel Flandria wordt gebruikt voor losse en trostomaten en is opgesplitst in een aantal segmenten (Baron, Prince, Elite, Princess, Pittoresk,…), waarbij elk segment gekenmerkt wordt door specifieke vruchtkenmerken zoals de grootte, het algemeen uitzicht, het uitstalleven, hardheid en smaak. Deze kenmerken worden deels subjectief vastgesteld door experts van de veilingen en de praktijkcentra en deels objectief gemeten met instrumentele technieken. Samen met gewaskenmerken zoals productiviteit bepalen zij of een ras geschikt is voor opname binnen Flandria en toekenning aan een welbepaald segment. De samenstelling van de segmenten wordt jaarlijks herzien in functie van de rassen die door de zaadhuizen worden aangeboden.
Het beslissingsproces wordt enorm bemoeilijkt door de enorme hoeveelheid experimentele data. Omwille van commerciële redenen is er verder een zekere overlapping tussen de segmenten waarbij de definitie van segmenten kwalitatief van jaar tot jaar kan wijzigen. Om de beslissing te ondersteunen werd door MeBioS/VCBT software ontwikkeld voor objectief advies over de geschiktheid van een ras om vermarkt te worden in een welbepaald segment.
Nieuwe grafische weergave: spiderdiagrammen
De software richt zich in eerste instantie op het visualiseren van de opgemeten data en gebruikt hiervoor spiderdiagrammen. Hierbij kunnen eenvoudig één of meerdere rassen met elkaar worden vergeleken waarbij de verschillende kwaliteitsaspecten per groep (smaak, vruchtkwaliteit, vruchtbeoordeling, gewaskenmerken, productie en sortering) overzichtelijk worden weergegeven. Het gaat hier om een zeventigtal kenmerken die tot voor enkele jaren in de vorm van afzonderlijke cijfertabellen werden gepresenteerd. Dit systeem vroeg heel veel tijd om alles te vergelijken. Nieuw nu is dat alle gegevens van alle cultivars in een segment in één visualisatie worden voorgesteld, met name het spiderdiagram. Het is een manier om de resultaten overzichtelijk te presenteren en om snel inzicht te krijgen in de data. Elke lijn in het spiderdiagram geeft de resultaten van één cultivar weer. Je leest vrij vlot af welke cultivar voor een grote groep van kenmerken samenvalt of afwijkt van de andere rassen. In het spiderdiagram zie je duidelijk welke nieuwe cultivar goed of slecht scoort voor bepaalde kenmerken en dus al of niet past binnen het segment.
Gewikt en gewogen
De software biedt bovendien de mogelijkheid om voor elk tomatenras een score te berekenen. Dit is nog een verdere verfijning van de ruwe resultaten, dit ten behoeve van vermarkting. Het tomatenras wordt gewogen volgens de belangrijkheid van de gemeten kenmerken en hun gewenste waarden in een specifiek segment. Immers, niet elk kenmerk is even belangrijk voor de vermarkting. Zo worden alle cultivars gewogen naar beste, héél goede en minder goede resultaten voor alle kenmerken. Kenmerken van groot belang zullen meer doorwegen in de finale score. Elke cultivar krijgt een soort rapportcijfer, dit is een score op een schaal van 0 tot 100. Hoe hoger de score, hoe beter de tomaat beantwoordt aan de vereiste criteria voor het Flandria-keurmerk en voor een bepaald tomatensegment. Deze score wordt ook visueel in een spiderdiagram voorgesteld, zodat de resultaten gemakkelijk kunnen worden afgelezen.
Voorbeeld van een spiderdiagram voor 1 cultivar die de scores toont voor de verschillende kenmerken en een finale score berekent.
Besluit
Dit nieuw beslissingsondersteunend systeem met behulp van spiderdiagrammen betekent een belangrijke stap voorwaarts in de gebruikswaarde van onderzoeksresultaten in het kader van het kwaliteitsonderzoek bij de tomatensegmentatie. Dit systeem vergemakkelijkt in aanzienlijke mate de besluitvorming en is in een operationele vorm beschikbaar via de website van het Vlaams Centrum voor Bewaring van Tuinbouwproducten (www.vcbt.be).