Vitamine K omvat een groep verbindingen met als gemeenschappelijke structuur 2-methyl-1,4-naftochinon en komt voor in twee vormen: vitamine K1 (fylloquinon) en vitamine K2 (menaquinon). Vitamine K1 (fylloquinon) is van plantaardige herkomst en is vooral aanwezig in groene (blad)groenten, algen en plantaardige oliën. Vitamine K2 omvat meerdere menaquinonen waaronder MK-4 en MK-7 die zich van elkaar onderscheiden door de lengte van de zijketen. Menaquinon is van bacteriële herkomst en is in kleine hoeveelheden aanwezig in vlees en eieren (MK-4), (gefermenteerde) zuivelproducten zoals kaas en yoghurt (MK-8 en MK-9) en wordt ook in beperkte mate door bacteriën in de dikke darm geproduceerd. Vitamine K in westerse voeding bestaat voor 90% uit slecht opneembaar fylloquinon (hoofdzakelijk uit groene groenten) en voor 10% uit menaquinon, dat uitstekend wordt opgenomen.
Vitamine K is niet alleen belangrijk voor de bloedstolling en botstofwisseling, maar kan ook de kans op hart- en vaatziekten verminderen, zo blijkt uit recent onderzoek.
De inname van menaquinon is geassocieerd met een verlaagd risico van verkalking van de coronairslagader. Er is daarentegen geen verband tussen slagaderverkalking en de inname van fylloquinon. Zo luidt de conclusie uit een studie van het Julius Centrum van het UMC Utrecht. In overeenstemming met deze conclusie toonde dezelfde onderzoeksgroep aan dat een hoge inname van menaquinon geassocieerd is met verlaagde incidentie van coronaire hartziekte bij vrouwen.
Onderzoek is uitgevoerd bij ruim 16.000 vrouwen tussen 49 en 70 jaar oud. De vrouwen waren bij inclusie vrij van cardiovasculaire ziekte, hun energieïnname lag tussen 500 en 6000 kcal per dag, de inname van fylloquinon bedroeg gemiddeld 211 µg per dag en die van menaquinon 29,1 µg per dag. Tijdens het onderzoek, dat 8,1 jaar in beslag nam, kwamen 480 gevallen coronaire hartziekte voor, waarvan er 32 fataal waren. Er kon geen verband aangetoond worden tussen de inname van fylloquinon en het risico van coronaire hartziekte, terwijl de inname van menaquinon beschermde tegen het risico ervan. De bescherming kwam voornamelijk door de inname van de menaquinonen 7 tot en met 9.
De reden voor dit verschil blijft voorlopig nog onduidelijk. Waarschijnlijk ligt de oorzaak door het verschil in chemische structuur (zie figuur 1). Fylloquinon wordt in het bloed omwille van de fytylzijketen vrijwel uitsluitend door triglyceridenrijke deeltjes getransporteerd, terwijl menaquinon ook door LDL-deeltjes getransporteerd kan worden. Menaquinon wordt daarom voor een groot deel in de lever uit de circulatie verwijderd, terwijl fylloquinon ook de extrahepatische weefsels kan bereiken. Deze hypothese wordt ondersteund door een studie uitgevoerd bij oudere vrouwen in de Verenigde Staten.
Volgens dr. Joline Beulens, postdoc bij het Julius Centrum, waar ze onderzoek doet naar het verband tussen voedingsfactoren en hart- en vaatziekte, is het nog te vroeg voor voedingsaanbevelingen. Verdere studies werden alleszins opgestart om de hypothese nader te onderzoeken. Wat wel kan geconcludeerd worden is dat er duidelijke verschillen zijn tussen de invloeden van beide vormen vitamine K en markers voor het coronaire risico.
Figuur 1. Chemische structuur van vitamine K1 en K2
Bronnen
- Vitamine K uit dierlijke producten beschermt tegen coronaire hartziekte, voedingsmagazine
- nummer 2, april 2009, 22e jaargang.
- J.W.J.Beulens, M.L.Bots, F.Atsma et al (2009) High dietary menaquinone intake is associated with reduced coronary calcification. Atherosclerosis.
- http://www.vitamine-info.nl/vitamine_K_beschermt_het_hart