Wat eten we vanavond? Broodje sprinkhaan!

In de Westerse landen wordt te veel gegeten, en vooral te veel vlees. Onder de noemer van duurzame voeding is het begrip ‘flexivoor’ geboren. Naast vlees en vis, staan ook vegetarische gerechten als bron van eiwitten op het menu van de flexivoor. Maar kunnen we nog een stapje verder gaan? Zijn er mogelijkheden om ook insecten in het menu op te nemen? Wat zijn de ecologische voordelen daarvan? En – niet onbelangrijk – hoe kan je insecten op een smaakvolle manier bereiden?

'Trop' is te veel

De gemiddelde eiwitbehoefte voor volwassenen bedraagt 0,8 gram per kilogram lichaamsgewicht per dag. Uit de meest recente voedselconsumptiepeiling (VCP) 2003 bij Nederlandse jongvolwassenen blijkt dat de inname van eiwit gemiddeld 1,1 gram/kg/dag bedraagt, 37% meer dus dan de eigenlijk eiwitbehoefte. Deze eiwitten komen grotendeels uit vlees en vleesproducten (Tabel 1).

1 . Bijdrage van voedingsmiddelen aan de inneming van eiwit voor 19-30-jarigen (Bron: www.voedselconsumptiepeiling.nl)

Productgroepen

Eiwit (%)

Vlees en vleesproducten

32,6

Melkproducten

24,2

Granen en graanproducten

19,8

Aardappelen en andere knolgewassen

3,2

Koek, gebak en biscuit

3,0

Vruchten

2,5

Diversen

2,4

Groenten

2,1

Vis-, schaal- en schelpdieren

2,0

Eieren

1,6

Suiker en zoetwaren

1,6

Niet alcoholische dranken

1,5

Soepen, bouillon

1,3

Alcoholische dranken

0,9

Kruiden, sauzen en specerijen

0,9

Peulvruchten

0,2

Vetten

0,1


Met de stijgende wereldpopulatie dringen alternatieve eiwitbronnen zich op. Verwacht wordt dat de consumptie van vleesproducten tot 2050 zal verdubbelen en dit terwijl veeteelt nu al 70% van het wereldwijde landbouwareaal inneemt. Jaarlijks verdwijnt dan ook netto 3 miljoen hectare bos als gevolg van veeteelt: 88% van de ontbossing van het Amazonewoud is het gevolg van de aanleg van graasland en maïs- en sojaplantages voor veevoeder. Er is dan ook 7 kilogram graan nodig voor de productie van 1 kilogram rundvlees. En dit terwijl 80% van het veevoeder, voornamelijk maïs en soja, in feite zelfs rechtstreeks geschikt is voor humane consumptie.

Insecten:'les fruits de terre'

Wegens de lage ecologische voetafdruk van insectenkweek, zouden insecten een perfecte alternatieve, sociaal aanvaardbare eiwitbron kunnen vormen. Ze nemen veel minder plaats in beslag, vermenigvuldigen zich snel en zijn gewend om dicht bij elkaar te leven en in het donker. Daarnaast stoten insecten in vergelijking met vee tachtig keer minder methaan uit voor hetzelfde productiegewicht en produceert een varken acht tot twaalf keer zoveel ammoniak per kilogram groei als krekels en tot wel vijftig keer zoveel als sprinkhanen.

Insecten zetten hun voeder bovendien veel efficiënter om naar vlees. Door hun koudbloedige natuur hoeven ze immers geen warmte te produceren. Slechts 10% van het voeder voor vleeskoeien wordt omgezet in vlees, terwijl dat bij insecten kan oplopen tot meer dan 40%. Hierdoor zijn er dus ook minder mestproblemen. Daarnaast kan ook een groter aandeel van het dier als vlees worden gebruikt: ongeveer 90% bij een insect tegenover 50% bij een koe of een varken. Alles bij elkaar beschouwd leveren insecten voor een gelijke hoeveelheid voeder ongeveer twintig keer zo veel vlees dan runderen.

Entomofagie, of het eten van insecten, is dagelijkse kost voor 80% van de wereldbevolking. In niet minder dan 98 landen staan insecten gewoon op het menu en worden ze dikwijls zelfs als delicatesse geconsumeerd.

Een van de redenen waarom men in onze contreien niet gewoon is om insecten te eten, heeft te maken met het feit dat er weinig insecten beschikbaar zijn om te oogsten. Immers, wereldwijd bestaan er ongeveer 1.400 verschillende soorten insecten die geschikt zijn voor humane consumptie - hiervan leeft 24% op het Amerikaanse continent, 24% in Azië, 38% in Afrika en slechts 2% in Europa.


KATHO heeft een kennisrapport opgesteld binnen het project GROEI.kans waarin de mogelijkheden en aandachtspunten bij de kweek, verhandeling en verwerking van insecten worden geschetst. Naast tips voor de kweek worden daar ook kostprijs, verwerkingskosten en voedselveiligheid besproken

Ready, set , cook!

Volwassenen hebben slechts een 100 tal gram insectenvlees nodig om in de dagelijkse behoefte voor eiwit, ijzer en vitamine B te voorzien. Maar hoe kunnen we er nu voor zorgen dat insecten als alternatieve eiwitbron ook actief in gebruik geraken?

We kunnen insecten natuurlijk consumeren in hun pure vorm, al staat de Westerse geest hiervoor misschien niet altijd even open. Net zoals dit nog niet zodanig lang geleden gebeurd is voor de kreeft, zouden restauranthouders hierin een actieve rol kunnen spelen. Daarnaast kunnen insecten vermalen worden of kunnen de eiwitten eruit geëxtraheerd worden als proteïnerijke vulling in bijvoorbeeld pizza’s en vleeskroketten. Een derde mogelijkheid zit in de Single Insect Cell Protein (SICP) technologie. Hierbij worden insecteneiwitten in een fermentor geproduceerd door gebruik te maken van insecten cellijnen. De zo verkregen eiwitten kunnen op dezelfde manier worden toegepast als vermalen insecten of geëxtraheerde eiwitten ter vervanging van gangbaar vlees. Onderzoekers aan de Universiteit van Wageningen richten zich op het ontwikkelen van dergelijke insectencellen als hygiënische bron van insecteneiwit.

Insecten vallen binnen de scope van de `novel food'-verordening (EG) 258/97. Dit betekent dat voordat insecten als voedingsmiddel op de markt mogen worden gebracht in Europa er een aanvraagprocedure moet worden doorlopen bij de Europese Commissie.

De ecoshop van Peter De Batist (Borgerhout) kreeg van het Federaal Voedselagentschap bij uitzondering de toelating om (gevriesdroogde) insecten te verkopen voor menselijke consumptie.


Wie alvast zelf creatief aan de slag wil gaan met insecten, kan een beroep doen op het in april gelanceerde ‘Het insectenkookboek’ met recepten voor sprinkhanenspiesjes, insectenkoekjes, insectensalade en nog veel meer.

Bronnen

  • Vereniging Nederlandse Insecten Kwekers (VENIK) – www.venik.nl
  • Wageningen 2009 De humane eiwitbehoefte en eiwitconsumptie en de omzetting van plantaardig eiwit naar dierlijk eiwit
  • RIVM. Voedselconsumptiepeiling 2003. Online gegevens. Bilthoven. www.rivm.nl/vcp. Accesdatum 26/04/2012.
  • Vlaams Parlement stuk 1530 (2011-2012) Nr. 1 Voorstel van resolutie van de heren Dirk Peeters en Hermes Sanctorum betreffende een duurzamere voedselproductie en -consumptie in Vlaanderen
  • Dennis G. A. B. Oonincx, Joost van Itterbeeck, Marcel J. W. Heetkamp, Henry van den Brand,
  • Joop J. A. van Loon, Arnold van Huis. An Exploration on Greenhouse Gas and Ammonia Production by Insect Species Suitable for Animal or Human Consumption. 2010. PlosOne Volume 5 (12) e14445.
  • LowTech magazine 29 oktober 2011. Insectenvlees: een alternatief voor vegetarisme?
  • Wageningen World 2010 nr. 3. Insecten als eiwitbron. De meest veelzijdige stukjes vlees.
  • Arnold van Huis. Insecten als voedsel. 2006. In: Huigens T. & de Jong P. (eds.) Muggenzifters en mierenneukers: insecten onder de loep genomen. Laboratorium voor Entomologie. Wageningen universiteit. p 246-255.
  • Verkerk M.C., Tramper J., van Trijp J.C.M. & Martens D.E. (2007) Insect cells for human food, Biotechnology Advances, 25, 198-202.
  • Belgische Senaat. Handelingen nr. 4-83 van 9 juli 2009.

Meer Info

  • www.groeikans.be
  • Het Insectenkookboek. Arnold Van Huis, Henk Van Gurp en Marcel Dicke. Uitgeverij Atlas.
  • www.peterdebatist.be