Mycobacterium paratuberculosis, een risico voor de volksgezondheid?

De rol van Mycobacterium avium subsp. paratuberculosis bij het ontstaan van de ziekte van Crohn blijft onduidelijk. Het is bijgevolg belangrijk na te gaan hoe deze bacterie de mens kan besmetten.

Mycobacterium avium subsp. paratuberculosis (MAP) (fig. 1) is een pathogene bacterie die paratuberculose of de ziekte van Johne veroorzaakt bij runderen met verlies van conditie en melkproductie en met uiteindelijk de dood als gevolg. Naast de economische schade voor de veehouderij vormt MAP ook een mogelijk risico voor de volksgezondheid aangezien de ziekte van Crohn, een ernstige chronische darmontsteking bij de mens, in verband wordt gebracht met MAP als mogelijke oorzaak.


Paratuberculose is een chronische en ongeneeslijke darmontsteking waarbij de MAP-bacteriën zich vermenigvuldigen in de darmwand. De opname van voeding doorheen de darmwand wordt verstoord en dit leidt tot, ondanks een normale eetlust, een geleidelijk verlies aan conditie. Kenmerkend is een terugkerende of blijvende waterige diarree die niet reageert op geneesmiddelen. De aandoening gaat ook gepaard met een te laag eiwitgehalte in het bloed, uiterlijk waarneembaar door een oedeem ter hoogte van de onderkaak, en een te hoog aantal gammaglobulinen in het bloed. Kalveren geboren uit moeders met de ziekte vertonen bovendien een te laag geboortegewicht. Uiteindelijk zal het zieke, volledig uitgemergelde en uitgeputte dier sterven.


De overdracht van MAP van dier naar mens kan plaatsvinden door de inname van gecontamineerd drinkwater of voeding. Er zijn aanwijzingen dat melk en melkproducten van geïnfecteerde dieren of vlees van zieke dieren een mogelijke besmettingsroute vormen. MAP zou het pasteurisatieproces kunnen overleven aangezien pasteurisatie niet alle leefbare MAP-cellen in melk afdoodt. De bacterie werd eveneens gedetecteerd in bepaalde kazen en overleeft in yoghurt. Ook een besmetting van karkassen van vleesvee behoort tot de mogelijkheden. Aangezien MAP gedurende maanden tot jaren kan overleven in de omgeving, zou een mogelijke contaminatie van groenten eveneens mogelijk zijn. Gezien het belang voor de volksgezondheid, is het bijgevolg belangrijk dat de potentiële transmissieroutes verder onderzocht worden.


Figuur 1: Mycobacterium paratuberculosis