Vrijlevende protozoa zijn belangrijke predatoren van bacteriën en andere micro-organismen. Er is echter vastgesteld dat naast de predator-prooi relatie, bepaalde protozoa als gastheer optreden voor bacteriën. Hierin worden 2 categorieën onderscheiden: bacteriën die niet buiten de gastheer kunnen worden opgekweekt (de zgn. obligaat endosymbionten) en bacteriën die tijdelijk in de gastheer overleven en/of zich erin vermenigvuldigen. Tot deze laatste groep behoren een aantal prominente voedselpathogenen zoals Campylobacter jejuni, Escherichia coli O157:H7, Listeria monocytogenes en Salmonella. Het is niet duidelijk of de overleving van voedselpathogenen in protozoa een randverschijnsel is of dat het een onvoldoend gekarakteriseerd onderdeel vormt van de levenswijze van de bacteriën. Het tijdelijk verblijf van bacteriën in een protozoaire gastheer biedt voordelen voor de bacterie (o.a. bescherming tegen droogte, reinigings- en ontsmettingsmiddelen) en kan bijkomend verklaren waarom een aantal van deze voedselpathogenen - naast andere overlevingsstrategieën zoals biofilmvorming - hardnekkig aanwezig zijn in procesomgevingen van levensmiddelenbedrijven.
Teneinde de rol van vrijlevende protozoa in de overleving van bacteriën te begrijpen, vormt het in kaart brengen van deze organismen een eerste stap. Omgevingsstalen uit 5 vleesuitsnijderijen werden in het labo in cultuur gebracht en microscopisch onderzocht. Aanvullend werd informatie over de diversiteit bekomen door een genetische vingerafdruk van de protozoagemeenschappen op te stellen via Denaturerende Gradiënt Gel Electroforese (DGGE).
In alle bedrijven werden protozoa aangetroffen, ondermeer in stalen afkomstig van afvoerputjes, plasjes water, bevuilde tafelpoten, rails en plastic palletten. Daarnaast werden protozoa gevonden op plaatsen die in direct contact komen met vlees zoals werktafels, naalden van een vleesvermalser en transportbanden. Zowel amoeben, flagellaten en ciliaten werden geïnventariseerd. Er werden geen ziekteverwekkende protozoa gevonden. Een aantal isolaten zijn verwant met soorten die als gastheer fungeren voor voedselpathogenen. Uit het streepjespatroon (DGGE) werd afgeleid dat een actieve protozoagemeenschap reeds aanwezig was op het moment van staalname.
De resultaten van het onderzoek werden gepubliceerd in het tijdschrift ‘Applied and Environmental Microbiology’.
Protozoa
Protozoa zijn ééncellige organismen die wijd verspreid voorkomen. Belangrijke habitats zijn waterige milieus en de bodem maar ook in anthropogene omgevingen worden ze aangetroffen. Protozoa worden op basis van hun vorm en beweeglijkheid ingedeeld in amoeben (behorend tot de wortelpotigen), flagellaten (zweephaardiertjes), ciliaten (trilhaardiertjes) en sporozoa (sporediertjes). Echter, de naam ‘diertjes’ is misleidend want protozoa behoren niet tot het dierenrijk. De grootte van protozoa varieert tussen de 0,002 mm en enkele mm. Het merendeel van de protozoa is vrijlevend en onschadelijk voor de mens. Een aantal protozoa is ziekteverwekkend zoals Trypanosoma brucei (slaapziekte) en Plasmodium soorten (malaria). Belangrijke parasitaire voedselpathogenen zijn o.a. Giardia duodenalis en Cryptosporidium parvum.
Er wordt in de Vakgroep Veterinaire Volksgezondheid en Voedselveiligheid (Faculteit Diergeneeskunde, Universiteit Gent) in samenwerking met het Laboratorium voor Protistologie en Aquatische Ecologie (Faculteit Wetenschappen, Universiteit Gent) onderzoek verricht naar de ecologie van vrijlevende protozoa in voedselgerelateerde omgevingen. Er is een project lopende over de rol van protozoa in de overdracht van Campylobacter jejuni in pluimveestallen. Voorts wordt de aanwezigheid van protozoa in huishoudens onderzocht. Naast het ecologisch luik worden bacterie-protozoa interacties bestudeerd en zal worden nagegaan in hoeverre protozoa resistent zijn tegenover ontsmettingsmiddelen.
Bron
Vaerewijck, M.J.M., Sabbe, K., Baré, J. and Houf, K. (2008). Microscopic and molecular studies of the diversity of free-living protozoa in meat-cutting plants. Applied and Environmental Microbiology 74(18): 5741-5749. Toegang tot het artikel: http://aem.asm.org/cgi/content/abstract/74/18/5741 Voor verdere informatie: Prof. Dr. Kurt Houf Lic. Mario Vaerewijck Tel.: 09/ 264.74.51