Sinds de introductie van HACCP systemen lijkt het aantal incidenten gerelateerd aan voedselveiligheid verminderd te zijn. De identificatie van CCPs (Critical Control Points) bracht een duidelijke verbetering van de controle van de industriële voedselproductie. Toch blijven grondstoffen, procesapparatuur en mensen een risico vormen voor contaminatie. Microbiële productcontaminatie kan maw zijn oorsprong vinden bij de gebruikte grondstoffen maar kan evenzeer optreden tijdens processing en verpakken.
Het hygiënisch ontwerpen van procesapparatuur heeft een enorme impact op het verminderen van de contaminatie risico’s tijdens de productie en verpakken en dus ook op de houdbaarheid van de eindproducten. Het kan bijvoorbeeld uitermate moeilijk zijn om hygiënisch slecht ontworpen procesapparatuur te reinigen. Micro-organismen kunnen bijvoorbeeld overleven en zelfs groeien in oneffenheden en dode ruimtes in de proces- of verpakkingslijn. Om dit te vermijden is het aan te raden om bij procesontwerp vanaf het begin rekening te houden met hygiëne aanbevelingen. Aanpassen van bestaande ontwerpen zijn immers doorgaans zowel zeer duur als onsuccesvol. Met een goed hygiënisch ontwerp neemt de levensduur van de apparatuur toe, dalen onderhouds- en productiekosten en stijgt de voedselveiligheid.
EU wetgeving en normen
De veiligheid van voedingsproducten wordt verhoogd wanneer deze geproduceerd worden met apparatuur die voldoet aan de EU wetgeving (bv. EU Machinery Directive 98/37/EC). In deze EU richtlijn worden eisen gesteld aan hygiënisch ontwerp van machines. Een ISO standaard (EN ISO 14159) handelt hier ook over. De voedselveiligheid neemt verder toe wanneer aan de apparatuur een ‘CE markering’ werd toegekend. De CE markering komt echter te kort in termen van hygiëne. Zelf indien een apparatenbouwer voldoet aan additionele hygiëne eisen, geformuleerd in de Europese Standaard EN 1672-2, kan de microbiologische veiligheid van voedingsproducten niet gegarandeerd worden, aangezien in deze standaard geen specifiek voedselgebonden gevaren behandeld worden.
Hygiënisch ontwerp, constructie en installatie
Met betrekking tot hygiëne is er nood aan strikte eisen in technische specificaties voor ontwerpen, constructies en installaties van proces- en verpakkingsapparatuur. Daarnaast is er ook een nood aan criteria en procedures voor testen, evalueren en certificeren van proces- en verpakkingsapparatuur. Verschillende aanbevelingen en methodes voor hygiënisch ontwerp, constructie en installatie werden ontwikkeld door werkgroepen binnen deEHEDG. Voor hygiënisch ontwerp is volgende EHEDG guideline relevant:”Hygienic Equipment Design Criteria, Document No. 8”.
De EHEDG (European Hygienic Engineering & Design Group) is een onafhankelijk consortium van machinebouwers, voedingsbedrijven, kennisinstellingen en overheid (volksgezondheid). Dit consortium werd opgericht in 1989 met als gemeenschappelijk doel het promoten van hygiëne gedurende productie en verpakking van voedingsproducten en het voorzien van praktische begeleiding. EHEDG ondersteunt ook actief de Europese wetgeving in die context (EC Directive 98/37/EC, EN 1672-2 en EN ISO 14159).www.ehedg.org/files/Infofolder.pdf |
Reinigbaarheid van apparatuur
Bijzondere aandacht bij hygiënisch ontwerp gaat uit naar reinigbaarheid van apparatuur of van onderdelen. Een methode om de reinigbaarheid te bepalen wordt beschreven in de EHEDG guideline: “A method for the assessment of in-place cleanability of food processing equipment, Document No. 2”. In deze methode wordt de relatieve reinigbaarheid van verschillende onderdelen getest volgens gestandaardiseerde test procedures. Met deze methode kunnen zwakke punten in het ontwerp geïdentificeerd worden zoals plaatsen waar productresiduen kunnen accumuleren of waar micro-organismen kunnen groeien gedurende productie. De methode is gebaseerd op een vergelijking van de reinigbaarheid van het te testen materiaal met deze van een referentiemateriaal. Dit wordt bepaald aan de hand van de mogelijkheid om micro-organismen bevattende onzuiverheden te verwijderen. Na reiniging wordt de groei van de op het materiaal overgebleven micro-organismen geëvalueerd.
Deze test is bedoeld om materialen en ontwerpen te screenen maar is niet indicatief voor performantie in industriële reiniging. De vergelijking van de performantie van verschillende materialen in labotesten zijn waarschijnlijk wel relevant voor de performantie in praktijk.
Certificatie
De eerste EHEDG gecertificeerde materialen werden in 2003 geregistreed. Ondertussen zijn er al meer dan 130 producten gecertificeerd zoals pompen, sensoren, fittings en kleppen. Voor apparatenbouwers is certificatie een marketing tool die aangeeft dat een onderdeel ontworpen werd met voedselveiligheid in het achterhoofd. Indien bepaalde apparaten of onderdelen gecertificeerd werden, kan het EHEDG logo gebruikt worden. Producenten van voeding kunnen dan weer hygiënisch ontworpen apparatuur aanschaffen. Het blijft echter wel noodzalekelijk om te valideren dat dergelijke apparatuur adequaat is voor het beoogde gebruik.
Bronnen
- EHEDG procedures for evaluating, testing and certification of process equipment: Jacques Kastelein (TNO Nutrition and Food Research) & Gun Wirtanen (VTT Biotechnology)
- Directive 98/37/EC of the European Parliament and of the Council of 22 June 1998 on the approximation of the laws of the Member states relating to Machinery
- EN 1672: Food Processing Machinery - Basic Concepts - Part 2: Hygienic Requirements (1997), zie ook Digitaal Informatieplatform voor wetgeving en normalisatie
- Hygienic equipment design criteria, EHEDG Document 8 (1993)
- A method for the assessment of in-place cleanability of food processing equipment, EHEDG Document 2, 2nd Ed. (2000)