Creatief omgaan met reststromen

Gepubliceerd op 20 juni 2017

Een vierde van de wereldwijde voedselverliezen zijn voldoende om 870 miljoen mensen te voeden of te wel 12% van de wereldpopulatie. Reden genoeg om hier iets aan te doen!

De Vlaamse agrovoedingsketen doet het op zich al goed. 92% van de voedselreststromen in Vlaanderen worden gevaloriseerd. slechts 26% zij echte voedselverliezen (in 2015). Toch zijn dit nog altijd ruim 900.000 ton voedsel dat niet bij de consument terecht komt. (Monitoring Voedselrestromen en voedselverliezen 2015, Vlaamse Overheid). In de laatste jaren zijn er dan ook heel veel creatieve oplossingen bedacht om voedselverliezen bij de consumenten, de retail en horeca te verminderen (zie bv. The Food Waste Award). Maar welke mogelijkheden hebben voedingsverwerkende bedrijven en landbouwers om voedselverliezen te vermijden en nevenstromen zo hoog mogelijk te valoriseren?

In dit artikel willen wij een aantal inspirerende voorbeelden geven welke kanten agro-voedingsbedrijven met hun reststromen uit kunnen. (NB: Voedselverliezen en nevenstromen worden samengevat onder de naam reststromen). Hieronder vindt u een aantal concrete voorbeelden uit Vlaanderen en Nederland hoe andere agro-voedingsbedrijven creatief omgaan met hun plantaardige en dierlijke reststromen. Zij doen dit bijvoorbeeld door samen te werken met designers, onderzoekers, beleidsmakers, eindgebruikers en consumenten. Dit noemt men ook cocreatie en codesign.

Hebt uzelf een creatief idee, een reststroom die u graag wilt (laten) valoriseren of bent u op zoek naar nieuwe grondstoffen uit reststromen? Kijk onderaan voor contactpersonen en events waar u uw idee verder kan concretiseren.

17.06.20 creatief omgaan met reststromen

Creatief naar voeding

Groentenspreads

Wonky is een klein opstartend Vlaams bedrijf dat voedingsproducten – voornamelijk spreads – uit groente-reststromen produceert. Zij gebruiken o.a. tomatenpoepkes, broccolistronken, basilicumsteeltjes, groenten met minder populaire kleuren, niet-standaard blokjes groenten etc. Volgens hun website hebben zij al een 1,5 ton groenten ‘gered’. Meer info: www.wonkyfood.be

Groentekroketten en andere producten

De Restjesfabriek is een nieuw business model om met nevenstromen uit de voedselketen (vb. bloemkoolharten, championstelen) nieuwe recepturen en producten te ontwikkelen en op te markt te brengen (vb. groentekroketten). Daarnaast zetten zij ook sterk in op sociale economie (mensen tewerkstellen die elders moeilijk werk vinden). De Restjesfabriek is een samenwerking tussen de Vlaamse partners Comosie, Vives Hogeschool, en maatwerkbedrijven Werkspoor vzw en De Winning Maatwerk vzw.

Vleesvervangers obv oesterzwamvoetjes

Op de Kwekerij Van Lieshout in Nederland worden oesterzwammen gekweekt waarvan de – volledig eetbare - voetjes overblijven en bv. als diervoeder worden gebruikt. De oesterzwamvoetjes maken 20% uit van het gewicht, in totaal gaat het om 300 ton in Nederland. In het kader van het Food Heroes Project zijn designer Doreen Westphal en de kwekerij op zoek gegaan naar andere valorisatiepistes voor de oesterzwamvoetjes (ruim 6000kg per jaar). Een piste met veel potentieel is de verwerking in vleesvervangers waar men van de voetjes een soort ‘draadjesvlees’ maakt. Het product werd Pulled Paddo’s genoemd analoog met ‘pulled pork’ dat vaak in vleesbereidingen wordt gebruikt. Er zijn taal van mogelijkheden om producten van Pulled Paddo’s te maken, zoals kroketten, balletjes, burgers of als maaltijdscomponent. Een vegetarisch product op basis van de oesterzwamvoetjes zijn Paddo Bites: Hapjes van de voetjes (40%), uit, look, kikkererwt en specerijen. Meer info: http://www.botanicbites.com/blogs/blog/foodheroes

Vegetarische producten uit nevenstroom vezels

Proverka, de groentesappenspecialist in Nederland die waardevolle groentestromen een tweede kans geeft, zet volop in om de nevenstromen van het persen volledig te valoriseren. In begin waren dit vooral vezels uit de wortelsapproductie, maar ondertussen zijn er een veelvoud aan groenten bij gekomen. Uit de wortelvezels werden bijvoorbeeld spreads en “veggieBites” (balletjes) ontwikkeld die onder het merknaam Harries op de markt zijn. We mochten ze zelf al proeven en ze zijn heel lekker. Meer info: http://www.proverka.com/vezels.

Valorisatie van mannelijke kuikentjes

Ze leggen geen eieren en hebben te weinig vlees op hun ribbetjes: De broertjes van de legkip-kuikens hebben daarom geen echte marktwaarde. Een vleeskip is slachtrijp na 36 dagen en weegt dan 2,25 kg, het broertje van de legkip weegt na 36 dagen maar 460 gram. In Nederland hebben Ruud Zanders, ondernemer achter Kipster, Wil Stutterheim van tech start-up InOvo en Peter van Agt, pluimveehouder, dit vraagstuk aangepakt door o.a. gender-screening uit te voeren op de eieren (InOvo). Via een staalname van het eivocht kan de sexe van het geslacht in 1 seconde bepaald worden. Daarnaast gaan zij nu na welke plaats deze eieren alsook de mannelijke kuikentjes in de markt vervolgens zouden kunnen krijgen. Meer informatie: http://project.inovo.nl/ & Food Heroes event op 21 juni 2017

MARTA – ‘niets gaat verloren’ – niet-verkochte marktproducten worden lunch

In Antwerpen werd de combinatie boerenmarkt & eetgelegenheid zodanig gecombineerd dat ‘niets verloren gaat’. MARTA is de naam van een kleinschalige markt in Antwerpen waar chef-koks uit het aanbod van de dag een ontbijt samenstellen en uit de overschotten van de verkoop een lekker lunch creëren. Dit zorgt voor eerlijke prijzen voor de boeren en verwerkers, eerstelijns informatie voor de consumenten en het reduceren van voedselverliezen. Het concept heeft begin dit jaar de Henry van de Velde Collective Award van Flanders DC en OVAM gewonnen. Contact: https://www.facebook.com/MARTAntwerpen/

3D Printing van gezonde maaltijden

Op het AgroCreate Event van 2015 zag een ander idee het licht – namelijk onverkoopbare, 'lelijke' groenten verwerken tot puree waarmee via 3D-printing de perfect gezonde maaltijd kan worden bereid. Het idee werd STOEMP genoemd. Het uitgangspunt was reststromen valoriseren en kinderen meer groenten te laten eten. Met de 3D printer zouden verschillende leuke figuren kunnen worden geprint op basis van puree van verschillende groenten en peulvruchten. Dit idee is naar ons weten nog niet verder uitgewerkt, wie er interesse heeft neemt best contact op met Flanders DC of de Boerenbond.

Creatief naar non-food

Papier, folie en verpakkingen uit groentereststromen

Jan van Lierop, een van de grootste biologische groententelers in Nederland is samen met designer Isaac Monté op zoek gegaan naar valorisatiepistes voor zijn grootste reststromen, zoals het loof van prei en venkel, en de buitenste bladeren van kool. Twee pistes worden momenteel uitgetest, namelijk papier maken voor (bedrukbare) verpakking van hun producten (korte termijn) en biofolie om gewassen af te dekken op het land (lange termijn). Voor het verpakkingspapier wordt ook gedacht aan het incorporeren van (bloemen)zaadjes in het papier. Voor de folie wordt momenteel getest om meststoffen toe te voegen, die dan geleidelijk worden vrijgegeven terwijl de plant groeit. De folie zelf zou na verloop van tijd zelf ook composteren op het land.

Een ander idee werd ontwikkeld door het bedrijf Proverka en de designer Tjeerd Veenhoven. Hier werd gekeken en getest of men de vezels die overblijven na persing van verschillende groentestromen, zoals wortelen, bieten en boerenkool kan vewerken tot composieten van PLA naar toepassingen voor biolaminaten of textiel. Hieruit kunnen duurzame verpakkingen en draagelementen voor de transport van bv. groenten worden gemaakt en dat zowel op vlak van de transportsector en retail alsook voor de consument. Er wordt ook getest of deze composieten via 3D-printing toegepast kunnen worden en de boer dus zo ook grondstoffenproducent voor non-food kan worden.

Beide toepassingen werden voorgesteld op het Food Heroes event op 21 juni 2017 in Goirle, Nederland.